Ο Δράκος Του Σέιχ Σου

Αθώος ή Ένοχος ο Αριστείδης Παγκρατίδης;

Τα γεγονότα

Τον Φεβρουάριο του 1958 στη περιοχή του δάσους του Πανοράματος νεαρή γυναίκα δέχεται δολοφονική επίθεση με πέτρα από έναν νεαρό άγνωστο άντρα. Η τυχαία παρουσία όμως, ενός αυτοκινήτου που ανέβαινε στο δάσος, έτρεψε τον δράστη σε φυγή.

Ένα χρόνο μετά, στις 19 Φεβρουάριου του 1959, ο δράστης επιτέθηκε και πάλι με πέτρα, σε ένα ζευγαράκι- τον Αθανάσιο Παναγιώτου και την Ελεονώρα Βλαχογιάννη- που ήθελαν να απομονωθούν στο δάσος, και τους κατάφερε βαριά τραύματα. Το ζευγάρι στάθηκε τυχερό μιας και η παγωνιά σταμάτησε την αιμορραγία. Οι γιατροί έκαναν μεγάλες προσπάθειες να σώσουν τη ζωή τους και τελικά τα κατάφεραν.

Τους επόμενους μήνες ο άγνωστος θα επιτεθεί και πάλι σε δυο ζευγαράκια που βρίσκονταν στην περιοχή, χωρίς όμως να τους καταφέρει σημαντικά τραύματα.

Στις 6 Μάρτιου του 1959 στην περιοχή της Μίκρας Θεσσαλονίκης, ο άγνωστος αφού επιτεθεί και πάλι σε ένα ζευγαράκι, θα το ληστέψει, θα δολοφονήσει τον Κωνσταντίνο Ραΐση και θα βιάσει τη φίλη του, Ευδοκία Παληογιάννη. Ο Ραΐσης ήταν ίλαρχος του ιππικού και φορούσε τη στολή του, οπλοφορούσε και βρισκόταν εκεί με το στρατιωτικό του τζιπ.

Στις 3 Απριλίου του ίδιου έτους άγνωστος μπαίνει στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο βρίσκεται δίπλα στο Σέιχ Σου, και σκοτώνει με πέτρα την ράφτρα και φοιτήτρια νοσοκόμα του ιδρύματος, Μελπομένη Πατρικίου. Κατά την φυγή του από το σπιτάκι, επιτίθεται ξανά σε μια νοσοκόμα που συναντά στο δρόμο του, την Φανή Τσαμπάζη, την εκφοβίζει ότι θα τη σκοτώσει και φεύγει.

Αυτές οι εγκληματικές ενέργειες δημιουργούν στην κοινή γνώμη την εικόνα του «δράκου» και ο τρόμος εξαπλώνεται πάνω από την πόλη. Οι γυναίκες κλείνονται μέσα με το που πέφτει ο ήλιος, οι γονείς δεν αφήνουν τις κόρες τους να κυκλοφορούν έξω, τοποθετούνται μπαλτάδες πίσω από τις πόρτες μονοκατοικιών, μια «δρακολογία» ακατάσχετη παίρνει και δίνει, ενώ ο δράστης επικηρύσσεται για εκατό χιλιάδες δραχμές. Η αστυνομία δέχεται έντονη κριτική για την ανεπάρκεια της να βρει τον ένοχο. Ξαφνικά οι επιθέσεις σταματάνε.

Για σχεδόν πέντε χρόνια η ιστορία είχε ξεχαστεί.

Ο ένοχος

Ο Αριστείδης Παγκρατίδης (05.1940 – 16.02.1968) συνελήφθη μεθυσμένος τον Δεκέμβριο του 1963 ύστερα από την επίθεσή του σε 12χρονη τρόφιμο του ορφανοτροφείου «Μέγας Αλέξανδρος», δικάστηκε στις 5 Οκτωβρίου του 1964 και καταδικάστηκε σε εννέα χρόνια φυλάκιση «δια εξαναγκασμόν εις ασέλγειαν».

Από την πρώτη στιγμή της σύλληψής του, οι εφημερίδες προσδιόρισαν στο πρόσωπό του, τον διαβόητο «Δράκο του Σέιχ Σου». Κατά την διάρκεια των εξαντλητικών ανακρίσεων, στις 11 Δεκεμβρίου ο Παγκρατίδης ομολόγησε πως ήταν ο «Δράκος» του 1959. Λίγες μέρες όμως αργότερα και παρουσία των συνηγόρων του, αναίρεσε την ομολογία του λέγοντας ότι ήταν προϊόν απειλών για τη ζωή του, ψευδών υποσχέσεων και ψυχολογικών και σωματικών πιέσεων.

Στις 11 Φεβρουαρίου του 1966, ο Αριστείδης Παγκρατίδης οδηγήθηκε στο εδώλιο του πενταμελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης για την εκδίκαση της υπόθεσης του «Δράκου» του Σέιχ Σου.

Τα ενοχοποιητικά στοιχεία

1. Κατά την απόπειρα βιασμού του κοριτσιού, χρησιμοποίησε ως όπλο μια πέτρα – το ίδιο όπλο που είχε χρησιμοποιήσει και ο «Δράκος» στις παλαιότερες επιθέσεις του.
2. Από το πόρισμα της αυτοψίας του ιατροδικαστή στα πτώματα των Ραΐση και Παληογιάννη, προέκυψαν τρεις διαφορετικοί τύποι αίματος: οι δυο ταυτοποιηθήκαν ως αυτοί των θυμάτων και ο τρίτος (που λογικά ανήκει στον δράστη), βρέθηκε να είναι ΣΧΕΔΟΝ όμοιος με τον τύπο του Παγκρατίδη. (τέταρτος τύπος αρνητικό ο δράστης – τέταρτος τύπος θετικό ο Παγκρατίδης).
3. Η ομολογία του. Στις 11 Δεκεμβρίου του 1963 ο Παγκρατίδης, ύστερα από 6ήμερη και εξοντωτική ανάκριση, θα ομολογήσει για τα εγκλήματα του «Δράκου».
4. Η κατάθεση του ψυχιάτρου. Ο τότε υφηγητής Νευρολογίας και Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Αγαπητός Διακογιάννης, κατέθεσε ότι η ομολογία του Παγκρατίδη έγινε με τέτοιον τρόπο που περιέγραφε με λεπτομέρειες τα γεγονότα και δεν έδειχνε ότι απλώς επαναλάμβανε ότι του είχε ζητηθεί.
5. Η έλλειψη άλλοθι του κατηγορημένου, αφού δεν μπόρεσε να αποδείξει που βρισκόταν κατά τη διάρκεια που έγιναν τα εγκλήματα.

Τα ελαφρυντικά στοιχεία

1. Παρότι κλήθηκαν να τον αναγνωρίσουν όλοι οι επιζώντες των επιθέσεων του «Δράκου» κανένας δεν τον αναγνώρισε με βεβαιότητα. Η νοσοκόμα Τσαμπάζη που ήταν η μόνη που είχε δει καθαρά το πρόσωπο του άντρα που της είχε επιτεθεί, κατέθεσε πως ήταν 99% σίγουρη ότι δεν ήταν ο Αριστείδης Παγκρατίδης.
2. Κατά τη δολοφονία του ιλάρχου και της ερωμένης του, στο αυτοκίνητο τους, το οποίο είχε μετακινηθεί 60 μέτρα, είχε βρεθεί αίμα του ζευγαριού αλλά κι ενός τρίτου ατόμου, πιθανότατα του δολοφόνου. Το αίμα αυτό δεν άνηκε στον Παγκρατίδη.
3. Η αναίρεση της ομολογίας του. Ισχυρίστηκε ότι η ομολογία έγινε κατόπιν κακοποίησης, υπό το βάρος ψυχολογικών και σωματικών πιέσεων και στερήσεων τροφής και νερού.
4. Το modus operandi (βλπ. σχετικό άρθρο), η μεθοδολογία των συγκεκριμένων εγκλημάτων που δημιούργησε το “Δράκο” δεν αποδείκνυε ότι ο εγκληματίας ήταν ο ίδιος σε κάθε περίπτωση. Αντιθέτως, υπήρχαν ενδείξεις που έδειχναν ότι οι δράστες ήταν τουλάχιστον δύο.
5. Ο Ιωάννης Τρικούπης, ακροβάτης του λούνα παρκ είχε αναφέρει σε κατάθεση στον ανακριτή ότι το επίμαχο διάστημα (Οκτώβριος 1958 – Απρίλιος 1959), ο Παγκρατίδης εργαζόταν μαζί του στον Πειραιά.
6. Ο αδελφός του Παγκρατίδη, Παγκράτης Παγκρατίδης, κατηγόρησε και κατονόμασε ως δράστη των εγκλημάτων τον Αίαντα Σκλαβούνο, έναν νεαρό μανιοκαταθλιπτικό επιστήμονα που την περίοδο των εγκλημάτων έμενε στη βίλα της οικογένειας του, δίπλα στο δάσος του Σέιχ-σου. Το δικαστήριο όμως αρνήθηκε να εξετάσει αυτή την εκδοχή ως μη έχουσα άμεσο σχέση με την δίκη (το δικαστήριο δίκαζε για το αν ο Παγκρατίδης ήταν ένοχος των συγκεκριμένων εγκλημάτων ή όχι, και όχι για το ποιος ήταν ο δράκος).

Η απόφαση της δίκης

Στις 22 Φεβρουαρίου του 1966, το δικαστήριο ανακοίνωσε ότι θεωρεί τον Παγκρατίδη ένοχο για όλα τα εγκλήματα και μάλιστα επισημαίνει ότι έγιναν με τρόπο ιδιαίτερα ειδεχθή από δράστη επικίνδυνο για την δημόσια ασφάλεια. Έκπληξη προκάλεσε το γεγονός ότι ο εισαγγελέας πρότεινε να κηρυχθεί αναρμόδιο το δικαστήριο και να επαναληφθεί η δίκη στο κακουργιοδικείο. Όταν μάλιστα το δικαστήριο αρνήθηκε, ο εισαγγελέας πρότεινε την ποινή της ισόβιας κάθειρξης.
Παρόλα αυτά, το δικαστήριο ανακοίνωσε την θανατική ποινή για κάθε μία από τις επιθέσεις («τετράκις εις θάνατον»), και την ποινή των ισοβίων δεσμών για την απόπειρα ληστείας εις βάρος της Παλαιογιάννη. Επίσης, επιδίκασε χρηματική αποζημίωση για τον Παναγιώτη Αθανασίου καθώς και για την οικογένεια του ιλάρχου Ραΐση.

Τα «λάθη» της δίκης, σύμφωνα με τους συνηγόρους του Παγκρατίδη

Στις 25 Φεβρουαρίου 1966 οι σύνηγοροί του άσκησαν έφεση κατά της αποφάσεως του δικαστηρίου. Οι λόγοι που επικαλέστηκαν ήταν:

1. Τα περιστατικά τα οποία αποδείχτηκαν στο δικαστήριο δείχνουν ως κύριο σκοπό των εγκλημάτων την ανθρωποκτονία και όχι τη ληστεία, άρα αρμόδιο να δικάσει την περίπτωση είναι το Κακουργιοδικείο και όχι το Εφετείο.
2. Η κατάθεση του ψυχιάτρου Αγαπητού Διακογιάννη ελήφθη παράτυπα και επομένως πρέπει να θεωρηθεί ως μη γενόμενη, αφού ο γιατρός δεν μπορεί να καταθέσει ως μάρτυρας κατηγορίας στο ακροατήριο, και να υποχρεωθεί να ανακοινώσει τις εμπιστευτικές με τον ασθενή του συνομιλίες.
3. Το δικαστήριο επέτρεψε παράτυπα στον συνήγορο του πολιτικού ενάγοντα Παναγιώτη Αθανασίου να προβεί σε ερωτήσεις προς τον κατηγορούμενο σε θέματα γενικότερα της περίπτωσης του πελάτη του.
4. Ο Παγκρατίδης καταδικάστηκε για την απόπειρα ληστείας της Παληογιάννη παράτυπα, αφού το παραπεμπτικό βούλευμα δεν του είχε αποδώσει αυτήν την κατηγορία.
5. Η καταδίκη του για την απόπειρα ληστείας κατά της Παληογιάννη δεν αποδείχτηκε και δεν τεκμηριώθηκε στο δικαστήριο.

Τον Σεπτέμβριο του 1966 όταν συνεδρίασε για την υπόθεση το Συμβούλιο του Άρειου Πάγου η έφεση απορρίφθηκε σε όλα τα σκέλη της.

Η εκτέλεση

Μετά την καταδίκη του, ο Παγκρατίδης μεταφέρθηκε στις φυλακές Επταπυργίου. Στις 16 Φεβρουαρίου του 1968 εκτελέστηκε στον τόπο που θεωρητικά εγκλημάτησε, στο δάσος του Σέιχ Σου.

Άλλες θεωρίες για την ταυτότητα του «Δράκου» του Σέιχ Σου

Μια θεωρία παρουσιάζει τον Αίαντα Σκλαβούνο – αυτόν που κατονόμασε στη δίκη ο αδελφός του Παγκρατίδη – ως τον πραγματικό «Δράκο».

Τον Αύγουστο του 1971, συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη ο Ιωάννης Σερεσλής, για επίθεση σε ένα ζευγάρι. Κατά την ανάκριση του ομολόγησε σωρεία επιθέσεων που ξεκινούσαν από το 1957. Παρότι δεν ομολόγησε για τις επιθέσεις που κατηγορήθηκε ο Παγκρατίδης, η μεθοδολογία του ήταν παρόμοια.

Ακόμη μία θεωρία υποστήριζε ότι δράστης ήταν ένας βιομήχανος και συνεργός ο οδηγός του, τον οποίο τελικά φυγάδευσε στην Αμερική ενώ ο ίδιος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Φήμες ακούστηκαν και για τον γιο γνωστής επιχειρηματικής οικογένειας.

Η τελευταία θεωρία υποστηρίζει ότι τα εγκλήματα δεν είχαν σχέση μεταξύ τους, οπότε και δεν υπήρξε ποτέ «Δράκος».

Γιατί καταδικάστηκε ο Αριστείδης Παγκρατίδης

Αυτό που έχει σημασία, δεν είναι μόνο κατά πόσο ο Παγκρατίδης ήταν αθώος ή ένοχος, αλλά και κατά πόσο είχε μια δίκαιη δίκη ή όχι.
Αποτελεί γεγονός ότι, στη συγκεκριμένη δίκη, το «αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου» αντικαταστάθηκε με το «ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου».

Γιατί όμως συνέβη κάτι τέτοιο;
Μιλάμε για μια εποχή όπου κυριαρχούσε ο Ψυχρός Πόλεμος και ο κόσμος είχε μοιραστεί σε δύο στρατόπεδα. Για την Ελλάδα, βασικός εχθρός ήταν ο κομμουνιστικός κίνδυνος ενώ οι σκιές του εμφυλίου βαραίνουν ακόμα την χώρα.

Στις 22 Μαΐου 1963, δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη από παρακρατικούς ο Βουλευτής της Αριστεράς, Γρηγόρης Λαμπράκης. Η τότε ηγεσία της χωροφυλακής της Βορείου Ελλάδος είχε κατηγορηθεί ως άμεσα συνδεόμενη με το παρακράτος στη Θεσσαλονίκη. Την ίδια ημέρα που έγινε πρόταση στο συμβούλιο πλημμελειοδικών για την παραπομπή των συγκεκριμένων αξιωματικών, έγινε και η «ομολογία» του Παγκρατίδη. Η σύλληψη του «Δράκου» του Σέιχ Σου, προσέφερε στην Αστυνομία τον αντιπερισπασμό που αναζητούσε, που θα κατέβαζε από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την «υπόθεση Λαμπράκη»

Παράλληλα, το 1966, η κλεψύδρα για το θάνατο της δημοκρατίας στη χώρα είχε αρχίσει να μετρά αντιστρόφως. Ήταν πλέον κοινό μυστικό ότι «κάτι ετοιμάζονταν», χωρίς όμως κανείς να γνωρίζει πότε και από ποιους. Τα πρόσφατα γεγονότα των «Ιουλιανών» (15^η Ιουλίου 1965) δεν έχουν σβήσει τα σημάδια τους και οι έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και του Παλατιού βρίσκονται στην μέγιστη εξέλιξη τους.

Ολοκληρώνεται από τον Ισμέτ Ινονού, το σχέδιο διάλυσης της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης με τις ομαδικές απελάσεις. Το μεταναστευτικό πλέον αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την ελληνική κυβέρνηση που στις αρχές του χρόνου δηλώνει ότι οι μετανάστες έχουν ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο.

Ο λαός είναι τρομαγμένος, τρομοκρατημένος αλλά και αγανακτισμένος. Αμφισβητεί την ικανότητα της κυβέρνησης και της αστυνομίας.
Έτσι, έπρεπε να δοθεί κάτι άμεσα στον λαό που θα απορροφούσε όλη του την οργή και θα τον έκανε – έστω και προσωρινά – να στρέψει το βλέμμα του από τα σοβαρά πολιτικά προβλήματα προς κάποιο κοινωνικό θέμα.

Για την συντηριτική κοινωνία και την ηθική της εποχής, το κατάλληλο πρόσωπο που θα εισέπραττε όλη αυτήν την οργή, ήταν ο Παγκρατίδης.

Το προφίλ και τα στοιχεία της προσωπικότητας του Αριστείδη Παγκρατίδη που αναφέρθηκαν στη δίκη

• Αμόρφωτος. Πήγε μόνο στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γράψει ούτε να διαβάσει με ευκολία.
• Πόρνος. Από την ηλικία των 10 χρονών πουλάει το κορμί του – κυρίως σε άντρες – για λίγα χρήματα.
• Κίναιδος (θηλυπρεπής ομοφυλόφιλος).
• Μπανιστιρτζής (ηδονοβλεψίας). Είχε συλληφθεί επανειλημμένως να παρακολουθεί ζευγάρια, ενώ είχε κατηγορηθεί και για επιθέσεις σε νεαρά ζευγάρια.
• Κλέφτης. Από την ηλικία των 15 χρονών, έχει συλληφθεί για κλοπή και τεθεί αρχικά υπό την επιμέλεια της «Πρόνοιας ανηλίκων» ενώ λίγο αργότερα, κατά την επόμενη σύλληψη του για κλοπή ποδηλάτου, οδηγείται στο αναμορφωτήριο της Κέρκυρας.
• Λιποτάκτης. Λιποτάχτησε από τον στρατό και στη συνέχεια απολύθηκε στις 4 Μαΐου 1961, ως ψυχικά διαταραγμένος (“πάσχον εξ ανωμάλων ψυχικών αντιδράσεων”).
• Τοξικομανής. Είχε συλληφθεί για κατοχή και χρήση χασίς.
• Αλκοολικός.
• Βιαστής. Συνελήφθη το 1963 για την απόπειρα βιασμού ενός 12χρονου κοριτσιού στο ορφανοτροφείο θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος».

Με άλλα λόγια, την εποχή που ο «τεντιμποϊσμός» τιμωρείται με τον Νόμο 4000, την χρονιά που η Ζωή Λάσκαρη ως «Στεφανία» κατηγορείται για την τολμηρή της σκηνή στην ομώνυμη ταινία του Φίνου (όπου, αφού βγήκε από το αναμορφωτήριο, παρουσιάζεται στο κρεβάτι με δυο άντρες) κι ο Άλκης Γιαννακάς στιγματίζεται με την ταινία «το ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη», εμφανίζεται τελικά ο Παγκρατίδης για να προσφέρει όλα τα κινηματογραφικά στοιχεία που χρειάζονταν η κυβέρνηση για να εξιλεωθεί.

«Μανούλα μου γλυκιά είμαι αθώος», ήταν τα τελευταία λόγια του Αριστείδη Παγκρατίδη, τα ξημερώματα 16ης Φεβρουαρίου 1968 λίγο πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος…

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ