Το φαινόμενο του στιγματισμού

Η Υπόθεση των 32 οροθετικών γυναικών του 2012

Τα πρώτα περιστατικά AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome – στα ελληνικά: Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας) καταγράφηκαν στις ΗΠΑ το 1981. Δύο χρόνια αργότερα ταυτοποιήθηκε ο ιός HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας). Από εκείνη τη στιγμή η νόσος πήρε διαστάσεις επιδημίας, συγκεντρώνοντας παράλληλα πολλές προκαταλήψεις γύρω από τους φορείς του.

Θεωρήθηκε ως η ασθένεια των τοξικομανών, των ομοφυλοφίλων και των εκδιδομένων γυναικών, ενώ ο τρόμος και η δαιμονοποίηση που δημιουργήθηκε από τη λανθασμένη αντίληψη μετάδοσής του ιού, είχε ως αποτέλεσμα τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση των φορέων του HIV.

Το 2012, στη χώρα μας, με την πρόφαση της κάθαρσης της κοινωνίας, έγινε μια πρωτοφανής διαπόμπευση 32 οροθετικών γυναικών, με έναν τρόπο που γίναμε όλοι μας σιωπηλοί θεατές της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Η Υγειονομική Διάταξη Λοβέρδου

Την 1^η Απριλίου του 2012 (και, όχι, δεν ήταν Πρωταπριλιάτικο αστείο!), ο τότε υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος, εξέδωσε την Υγειονομική Διάταξη 39^α / 2012 (ΦΕΚ 1002/ Β’ 2.4.2012) για «τον περιορισμό της διάδοσης λοιμωδών νοσημάτων».

Η Διάταξη, η οποία βασιζόταν σε Αναγκαστικό Νόμο του 1940,  όριζε ποια είναι τα νοσήματα που μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και πώς ελέγχονται. Για αυτά τα νοσήματα είναι επιτρεπτή η ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ υγειονομική εξέταση, νοσηλεία και θεραπευτική αγωγή του ασθενούς.

Στην ουσία, μας λέει ότι όταν πρόκειται για νοσήματα που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία, όχι μόνο των ασθενών, αλλά και τρίτων προσώπων, τίθεται υπό αμφισβήτηση η αυτονομία των πασχόντων και δικαιολογείται η επιβολή περιορισμών αυτής (άρθρο 5 παρ. 4 Συντ., άρθρο 5 παρ. 1 ΕΣΔΑ).

Όμως, η ασάφεια της συγκεκριμένης διάταξης άφηνε περιθώρια για πολλές παρερμηνείες από τους εμπλεκόμενους φορείς. Το αποτέλεσμα αυτής, ήταν οι αδικαιολόγητες αυθαιρεσίες εις βάρος ευάλωτων και μειονεκτούντων κοινωνικών ομάδων. (avgi.gr, 07.07.2013)

ΦΕΚ 1002/ Β’ 2.4.2012 (elinyae.gr)

«Λοιμώδη νοσήματα επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία θεωρούνται τα νοσήματα που ορίζονται είτε ρητώς από το ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων)., είτε με παραπομπή σε ισχύουσες ρυθμίσεις Διεθνών Κανονισμών Υγείας που αποδέχεται η χώρα μας.

(…)   Ειδικά για το HIV, HBV, HCV θα υπάρχει ειδικός έλεγχος για τα άτομα που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών καθώς και για τα εκδιδόμενα άτομα που στερούνται του προβλεπόμενου βιβλιαρίου υγείας.

(…) . Οι αστυνομικές αρχές παρέχουν κάθε νόμιμη συνδρομή στις περιπτώσεις απομόνωσης, περιορισμού καραντίνας, νοσηλείας και θεραπευτικής αγωγής που μετά γνώμη του ΚΕΕΛΠΝΟ κρίνεται επιβεβλημένη σε περίπτωση διάγνωσης νοσήματος υψηλής μολυσματικότητας λόγω κινδύνου της δημόσιας Υγείας.

(…) Οι παραβάτες των διατάξεων της παρούσας τιμωρούνται κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 43 παρ. 8 και 9 Ν. 4025/2011».

Οι μαζικές συλλήψεις

«Η ελληνική οικογένεια πρέπει να προστατευθεί από τον υγειονομικό κίνδυνο των οροθετικών εκδιδομένων γυναικών». Μέσα από τη συνεργασία του υπουργείου Υγείας (Ανδρέας Λοβέρδος) και του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη (Μιχάλης Χρυσοχοϊδης) με την αρμόδια Εισαγγελία, ξεκινάνε οι συλλήψεις.

Η πρώτη σύλληψη έγινε στις 27 Απριλίου 2012, λίγες ημέρες πριν από τις κρίσιμες εθνικές εκλογές της 6^η Μαΐου 2012.
Η 22χρονη Ρωσίδα συνελήφθη μέσα σε οίκο ανοχής στις Αχαρνές. Η γυναίκα ήταν ιερόδουλη, οροθετική και, πιθανόν, επρόκειτο για θύμα trafficking.

Τις επόμενες ημέρες, μια επιχείρηση «σκούπα» της αστυνομίας (ένα «κυνήγι μαγισσών», πιο σωστά), ξεκινά: 96 γυναίκες συνελήφθησαν από τους οίκους ανοχής, τις πιάτσες των τοξικοεξαρτημένων και άλλους δρόμους γύρω από την ευρύτερη περιοχή της Ομόνοιας. Όλες οι γυναίκες οδηγήθηκαν, αρχικά, στο τμήμα μεταγωγών της Πέτρου Ράλλη, για απλή εξακρίβωση στοιχείων. Στη συνέχεια οι γυναίκες αυτές υποχρεώθηκαν να κάνουν τεστ διάγνωσης της HIV λοίμωξης, από κλιμάκιο γιατρών. Οι γιατροί ενημερώνανε τους αστυνομικούς για τα αποτελέσματα της εξέτασης και όχι άμεσα τις ίδιες τις γυναίκες. 32 από αυτές βρέθηκαν θετικές στον ιό. Οι υπόλοιπες αφέθηκαν ελεύθερες.

Οι γυναίκες – φορείς, με απόφαση της δικαστικής αρχής, προφυλακίζονται. Η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών, τις θεωρεί όλες ιερόδουλες (αν και δεν υπήρχαν αποδείξεις για τις περισσότερες από αυτές) και τους απαγγέλει κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα για βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη. Κατηγορήθηκαν, δηλαδή, ότι «αν και γνώριζαν οι ίδιες ότι ήταν φορείς του ιού, εκπορνεύονταν με σκοπό τη μετάδοση της ασθένειας». (Άσχετο το ότι, πολλές από αυτές, δεν είχαν υποβληθεί ποτέ πριν σε εξέταση HIV, οπότε και δεν γνώριζαν ότι ήταν οροθετικές).

Το χρονικό της διαπόμπευσης

Σε μια προσπάθεια επίδειξης «ευθύνης» απέναντι στον Έλληνα πολίτη, στις 3 Μαΐου του 2012, η αρμόδια Εισαγγελία προχωράει στη διαπόμπευση των 32 γυναικών, δημοσιοποιώντας τα στοιχεία της ταυτότητάς τους μαζί με φωτογραφίες τους. Τα στοιχεία δημοσιεύθηκαν πρώτα στο site της Ελληνικής Αστυνομίας και στη συνέχεια μεταδόθηκαν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Επιτέλους, ο εχθρός της κοινωνίας έχει πρόσωπο και ονοματεπώνυμο.

Η συγκεκριμένη πρακτική μας πηγαίνει πίσω στις μέρες του φασισμού, όπου οι Εβραίοι υποχρεώνονταν να φορούν την κίτρινη κορδέλα με το αστέρι και τη λέξη «Jude» («Εβραίος»). Ή, όπως σχολιάζει το prin.gr (17.10.2013), ακόμα παλαιότερα, κατά τον Μεσαίωνα, όταν οι λεπροί υποχρεώνονταν να φέρουν μία κουδούνα, ώστε να προειδοποιούν τους υγιείς για την παρουσία τους.

Εν ολίγοις, παραβιάστηκε κάθε ιατρική δεοντολογία, κάθε κανόνας ελεύθερης βούλησης και εμπιστευτικότητας, ο νόμος περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, και παράλληλα το κράτος προέβη σε σωρεία παρανομιών αναφορικά με την προσαγωγή, τη σύλληψη και την κράτησή αυτών των γυναικών.

Η αντιμετώπιση από τα ΜΜΕ

Η τραγική είδηση των 32 οροθετικών γυναικών έδωσε, για μια ακόμη φορά, στα ΜΜΕ την αφορμή να προβάλλουν το κανιβαλιστικό τους πρόσωπο. Ένας νέος εχθρός εμφανίστηκε στο προσκήνιο: οι οροθετικοί.

Από τα «πρωινάδικα» μέχρι τις βραδινές ενημερωτικές εκπομπές – και, φυσικά, όλα τα δελτία ειδήσεων – βομβαρδίζουν το κοινό με πληροφορίες για την επιχείρηση που ονομάστηκε «υγειονομική βόμβα».

Οι εφημερίδες αναπαρήγαγαν με σκανδαλοθηρικό τρόπο τις φωτογραφίες και τα προσωπικά στοιχεία των γυναικών. Τα πρωτοσέλιδα ήταν καλυμμένα αποκλειστικά με πρόσωπα από τις συλληφθέντες συνοδευόμενα από τρομοκρατικούς τίτλους. Ενδεικτικά: «Αυτή σκορπούσε το θάνατο», «Έσκασε η βόμβα του AIDS», «Κίνδυνος Θάνατος. Αυτή είναι η 22χρονη που έσπειρε τον τρόμο του AIDS στην Αθήνα», «Τρόμος για όσους έπαιξαν ρωσική ρουλέτα», «Απασφαλισμένη υγειονομική βόμβα οι μολυσμένες με HIV ιερόδουλες»,  «Η υγειονομική βόμβα του AIDS ξέφυγε από το γκέτο των παράνομων αλλοδαπών»…

Οι υποστηρικτές των 32 οροθετικών γυναικών

Στο πλευρό αυτών των γυναικών, προσέτρεξαν το σύνολο των γυναικείων οργανώσεων, των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Συνήγορος του Πολίτη, αλλά και απλοί πολίτες.

Παράλληλα, ακτιβιστές, το ΚΕΘΕΑ, ο σύλλογος οροθετικών «Θετική Φωνή», το «Κέντρο Ζωής», η «PRAKSIS» και διάφορες άλλες ΜΚΟ, συμπαραστάθηκαν με διάφορους τρόπους στις γυναίκες που βρίσκονταν στη φυλακή.

Η διεθνή ιατρική κοινότητα κατηγόρησε την ελληνική Πολιτεία για τον άσχημο τρόπο που χειρίστηκε αυτό το ευαίσθητο ζήτημα. 

Πολιτικές σκοπιμότητες

Η υπόθεση των οροθετικών γυναικών διαδραματίστηκε την εποχή της οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008. Μιας κρίσης, που προκάλεσε δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή, την οικογένεια, το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών, καθώς και την εμπιστοσύνη απέναντι στο κράτος και τους θεσμούς του. Ο φόβος, το άγχος, η απογοήτευση, η αγωνία για το αύριο, ήταν συναισθήματα που κυριαρχούσαν στο λαό και που οδηγούσαν σε μια πρωτοφανή έξαρση των φαινομένων ξενοφοβίας και ρατσισμού. Γιατί πάντα, κάποιοι άλλοι φταίνε – εκτός από εμάς.

Όλο αυτό το show που δημιουργήθηκε από τα ΜΜΕ γύρω από τις 32 οροθετικές γυναίκες, παρουσιάζονταν ταυτόχρονα με το προεκλογικό show.

Να θυμίσουμε ότι από το Νοέμβριο 2011 μέχρι τον Μάϊο 2012 είχαμε κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου, με την συναίνεση και την  υποστήριξη των κομμάτων του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΛΑΟΣ.
Τα προεκλογικά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις έδειχναν το ΠΑΣΟΚ να φτάνει μόλις το 12% (τελικά πήρε 13,8%).
Και μη ξεχνάμε ότι εκείνες οι εκλογές του Μαΐου του 2012, ήταν που έβαλαν τη Χρυσή Αυγή μέσα στη Βουλή, με 440.966 ψήφους (6,97%) και 21 Βουλευτές.

Είναι αναμενόμενο, λοιπόν, να θεωρούμε ότι πίσω από αυτή την  υπόθεση, κρύβονταν και πολιτικές σκοπιμότητες.

 Ήταν ίσως ένας αποδιοπομπαίος τράγος για να εκτονωθεί ο ταλαιπωρημένος και εκνευρισμένος λαός; Ήταν ένας τρόπος για να αυξηθεί ο φόβος ώστε ο λαός να κλειστεί  περισσότερο στο καβούκι του και να παραμένει σιωπηλός; Ήταν μια στάχτη στα μάτια που θα τραβούσε το βλέμμα του λαού, για να μην δει άλλα, πιο σημαντικά προβλήματα; Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε λεπτομέρειες για την πολιτική διάσταση της υπόθεσης. Ωστόσο, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι, η υπόθεση των 32 οροθετικών γυναικών, επηρέασε σε κάποιο βαθμό τις εκλογές εκείνου του Μαΐου.

Η αποφυλάκιση

Λόγω της διεθνούς κατακραυγής, η αρχική κατηγορία βαριάς σκοπούμενης βλάβης, μετατράπηκε σε πλημμέλημα.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, οι γυναίκες άρχισαν να αποφυλακίζονται. Ωστόσο, πέρασε ένας χρόνος για να αποφυλακιστούν και οι τελευταίες 5 κρατούμενες.
Αυτή τη φορά τα ΜΜΕ τήρησαν σιγή ιχθύος.

Τι απέγιναν αυτές οι γυναίκες

Η αθέατη πλευρά αυτής της υπόθεσης αφορά την τύχη αυτών των γυναικών. Γυναίκες που ούτως ή άλλως ανήκαν στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ανίκανες να προστατέψουν τον εαυτό τους, πλέον ήταν στιγματισμένες από την κοινωνία και δακτυλοδεικτούμενες.

Ο στιγματισμός μειώνει την αυτοεκτίμηση, προκαλεί αισθήματα ντροπής και ενοχής και συμβάλει στην ανάπτυξη άγχους, κατάθλιψης και άλλων διαταραχών ψυχικής υγείας.
Άλλη μια συνέπεια του στιγματισμού είναι η αύξηση της πιθανότητας εγκληματικής συμπεριφοράς.

Για 2 από αυτές, χάθηκαν αμέσως τα στοιχεία τους κι έτσι δεν γνωρίζει κανείς εάν βρίσκονται στη ζωή ή όχι.

Η περίπτωση της Κατερίνας

Για την Κατερίνα, γνωρίζουμε ότι αυτοκτόνησε το Νοέμβριο του 2014. Νωρίτερα είχε γράψει:

«Είμαι μια από τις 27 τοξικοεξαρτημένες οροθετικές γυναίκες που διαπομπευθήκαμε το 2012, μας υποχρέωσαν σε λήψη αίματος για τεστ HIV/AIDS, και στη συνέχεια μας φυλάκισαν για διάστημα έως ένα χρόνο, με την κατηγορία της πορνείας και της “βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης” στους υποτιθέμενους πελάτες μας.
Η κατηγορία της πορνείας δεν αποδείχθηκε, και στη δίκη δύο από εμάς στις 4/4/2014 ενάντια στο ελληνικό κράτος για παράνομη φυλάκιση, κερδίσαμε αποζημίωση ύψους …10 ευρώ την ημέρα.
Η βλάβη που μας έγινε θα κυνηγάει αιώνια εμάς και τα παιδιά μας.»

Η περίπτωση της Μαρίας

Τον Μάϊο του 2016, πέθανε η 32χρονη Μαρία, μητέρα ενός παιδιού. Η μητέρα της έγραψε το εξής:

«Έγινε πια κι αυτό και τώρα ο κύριος Λοβέρδος μπορεί να κοιμάται ήσυχος. Η κοινωνία σχεδόν καθάρισε από αυτές τις κοπέλες κι αυτό το φρόντισε ο ίδιος. Εξευτέλισαν το παιδί μου, ήρθαν στο χωριό και το ΚΕΕΛΠΝΟ εξέτασε το εγγόνι μου μέσα στο σχολείο, μας εκθέσανε όλους, μας ξεφτίλισαν. 
Πήγαν τα κορίτσια στο υπόγειο της Γ’ πτέρυγας του Κορυδαλλού αντί να τα φροντίσουν στα νοσοκομεία. Τους πέταγαν το φαγητό από τα κάγκελα και εκείνα την ίδια ώρα κατάπιναν μπαταρίες.
Δημόσια μας εξευτελίσανε και τώρα εγώ δημόσια ανταποδίδω λίγο πριν θάψω την κόρη μου ότι μπορεί πλέον να κοιμάται ήσυχος ο Ανδρέας Λοβέρδος.
Και αυτό το λέω κι εγώ η μητέρα της, δημόσια, με το όνομά μου. Ευμορφία Κουλουριώτη».

Η περίπτωση της Ιωάννας

Μια από αυτές τις κοπέλες, η Ιωάννα, ισχυρίστηκε ότι είχε καταφύγει στην πορνεία επειδή είχε αποδράσει μικρή από το σπίτι της όπου την βίαζαν πρόσωπα του στενού οικογενειακού της περιβάλλοντος.

Πολύ γρήγορα μετά την αποφυλάκισή της συνελήφθη ξανά, για ληστεία. Από τότε έκανε κάποιες προσπάθειες για να κάνει «νέα αρχή», αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Κατέληγε και πάλι στη φυλακή. Όσοι την γνώριζαν κατέθεσαν αργότερα ότι παρουσίαζε συνεχώς εριστική και προκλητική συμπεριφορά.

Το 2017, η 26χρονη τότε Ιωάννα, όντας ελεύθερη με περιορισμούς, κάτω από την επήρεια ναρκωτικών βγήκε στο δρόμο σε άθλια κατάσταση, φωνάζοντας και αναστατώνοντας όλη τη γειτονιά. «Θολωμένη» όπως ήταν, έπεσε πάνω στο αυτοκίνητο του 35χρονου γείτονά της, Valton Loka.
Ο 35χρονος πατέρας 2 παιδιών,  βγήκε έξω, την πλησίασε κάνοντας της παρατήρηση και ζητώντας να σταματήσει, γιατί τα παιδιά του είχαν ήδη ξυπνήσει και κλαίγανε μέσα στο σπίτι. Η 26χρονη, τράβηξε μαχαίρι και τον χτύπησε στην καρδιά προκαλώντας του ακαριαίο θάνατο.

Στις 11 Σεπτεμβρίου 2018, η Ιωάννα καταδικάστηκε χωρίς ελαφρυντικά με ποινή ισόβιας κάθειρξης για ανθρωποκτονία και 4 χρόνια για παράνομη οπλοφορία και οπλοχρησία.
Στο Εφετείο, στις 30 Σεπτεμβρίου 2020, το δικαστήριο αναγνώρισε το ελαφρυντικό του μειωμένου καταλογισμού λόγο της κατάστασής της και μείωσε την ποινή σε κάθειρξη 17 ετών.

Η δίκη

Αν και οι 32 οροθετικές γυναίκες είχαν αποφυλακιστεί, η οριστική δικαίωση, άργησε 4 χρόνια.

Η δίκη ξεκίνησε στις 17 Νοεμβρίου του 2016, ανήμερα της επίσκεψης του Πρόεδρου των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα, στην Αθήνα. Από τις 32 γυναίκες που είχαν κατηγορηθεί, 8 είχαν ήδη αθωωθεί ενώ 11 αντιμετώπιζαν μικρότερες κατηγορίες. Η οριστική αθώωση για αυτές τις γυναίκες ήρθε από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, στις 16 Δεκεμβρίου του 2016.

Ο Πρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ, Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ ζήτησε δημόσια συγνώμη.

Το Δελτίο Τύπου του ΚΕΕΛΠΝΟ

Παραθέτουμε το Δελτίο τύπου που εξέδωσε το ΚΕΕΛΠΝΟ  στις 15 Νοεμβρίου 2016 (eody.gov.gr)

«Ο Πρόεδρος του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ κατέθεσε σήμερα ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη των οροθετικών γυναικών. Στην κατάθεσή του ο κ. Θ. Ρόζενμπεργκ υποστήριξε ότι ο σεβασμός του ιατρικού απορρήτου και των ατομικών δικαιωμάτων του ασθενούς βρίσκεται στο επίκεντρο της αποστολής του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. για την προστασία της Δημόσιας Υγείας.
Για άλλη μια φορά ο Πρόεδρος του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. ζήτησε δημόσια συγγνώμη για τις παλιές πρακτικές του Οργανισμού που οδήγησαν σε διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών.»

Τι απέγινε η περιβόητη διάταξη

Η διάταξη Λοβέρδου καταργήθηκε τον Μάιο του 2013 από την τότε υφυπουργό Υγείας Φωτεινή Σκοπούλη (επί κυβέρνηση Αντώνη Σαμαρά). Ωστόσο, τον επόμενο μήνα που ανέλαβε υπουργός Υγείας ο Άδωνις Γεωργιάδης (επί συγκυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ) έκανε άρση της πράξης της κατάργησης. Τελικά, το 2015, καταργήθηκε οριστικά από τον τέως υπουργό Υγείας Παναγιώτη Κουρουμπλή (επί κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ).

Για τη δημοσίευση των φωτογραφιών

Υπέρ της αθώωσης τάχθηκε και ο εισαγγελέας της έδρας ο οποίος ανέφερε κατά την αγόρευση του:
«Δεν προέκυψε ουδόλως ότι εκδίδονταν ή ότι ερχόντουσαν σε σαρκική επαφή με άλλα άτομα χωρίς τη χρήση προφυλακτικού, ουδόλως ότι γνώριζαν την οροθετικότητα τους. Προϋπόθεση για πρόκληση της βαριάς σωματικής βλάβης είναι ο δόλος, η μη χρήση προφύλαξης. Ζητώ να παύσει η ποινική δίωξη για όσες γυναίκες έχουν αποβιώσει και να αθωωθούν οι υπόλοιπες κατηγορούμενες».

Ο Ανδρέας Λοβέρδος δήλωσε πολύ αργότερα ότι ο ίδιος δεν φέρει ευθύνη για τη διαπομπή των γυναικών και ότι αυτό ήταν καθαρά απόφαση Εισαγγελέα.

Ωστόσο, σε τηλεοπτική ομιλία εκείνων των ημερών, σε όλα τα κανάλια, ωρυότανε: «Η επιθυμία μας θα ΄τανε, τους πελάτες όλων αυτών των γυναικών να τους είχαμε φωτογραφία και να τους βγάζαμε κι αυτούς. Γιατί πρέπει επιτέλους η Ελλάδα να κάνει τη σχετική πράξη, αδίκημα». (βλπ. «Ruins/ Ερείπια», 22:23 λεπτό).

Οι φωτογραφίες των 32 οροθετικών γυναικών παρέμειναν αναρτημένες στο διαδίκτυο μέχρι το 2017 όπου το ΚΕΘΕΑ οργάνωσε καμπάνια για τη διαγραφή τους.

Τι ισχύει για το AIDS και τον HIV

Η έλλειψη ενημέρωσης γύρω από την ασθένεια και τις σύγχρονες θεραπείες έχει οδηγήσει στην παγίωση λανθασμένων αντιλήψεων και κοινωνικών ταμπού.

Ας δούμε, λοιπόν, κάποια πράγματα που πραγματικά ισχύουν για να ξεκαθαρίσουμε λίγο το τοπίο. Γιατί, τελικά, η άγνοια είναι αυτή που αποτελεί την μεγαλύτερη κοινωνική απειλή.

# O ιός HIV προκαλεί πλέον μία χρόνια και όχι καταληκτική νόσο.

# Τα άτομα που ζουν με τον ιό μπορούν να ζουν και να εργάζονται κανονικά μέσα στην κοινωνία. Μπορούν να έχουν σχέσεις, οικογένεια και να αποκτήσουν παιδιά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα παιδιά τους θα είναι φορείς του AIDS.

# Ο ιός δεν μεταδίδεται ύστερα από κοινή χρήση της τουαλέτας ή κοινή χρήση αντικειμένων όπως ποτήρια, πιρούνια, κλπ. Δεν μεταδίδεται επίσης με το άγγιγμα, την αγκαλιά ή το φιλί. Δεν μεταδίδεται από… τα κουνούπια.

# Ο ιός μεταδίδεται από το αίμα (μετάγγιση αίματος, μολυσμένες υποδερμικές βελόνες, κλπ), το σπέρμα, τα κολπικά υγρά.

Επίσης, μεταδίδεται από τη μητέρα στο παιδί κατά τη διάρκεια του τοκετού και από το μητρικό γάλα. Με την κατάλληλη αγωγή όμως, ο κίνδυνος μόλυνσης από τη μητέρα στο παιδί μπορεί να μειωθεί μόλις στο 1%.

# Από τις 6 Απριλίου 2023 είναι πλέον υποχρεωτική η ηλεκτρονική συνταγογράφηση και εκτέλεση συνταγών αντιρετροϊκής αγωγής.

# Στο Εθνικό Μητρώο Ασθενών με HIV λοίμωξη, πρόσβαση έχουν μόνο οι θεράποντες ιατροί και τα νοσηλευτικά ιδρύματα παρακολούθησης ατόμων με HIV. Τα δεδομένα των ασθενών δεν περιλαμβάνουν ταυτοποιητικά στοιχεία, παρά μόνο τα αρχικά του ονόματός τους και την ημερομηνία γεννήσεως.

# Η 1^η Δεκεμβρίου έχει θεσπιστεί ως ημέρα κατά του HIV. Όπως όμως όλοι γνωρίζουμε, οι «Παγκόσμιες Ημέρες» θεσπίζονται για να μας θυμίσουν κάτι που οι περισσότεροι ξεχνάμε τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου…

Οι 32 οροθετικές γυναίκες στο θέατρο και τον κινηματογράφο

Το 2013, η Ζωή Μαυρουδή γύρισε το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Ερείπια. Οροθετικές γυναίκες. Το χρονικό μια διαπόμπευσης» («Ruins. Chronicle of an HIV witch-hunt»).Στο ντοκιμαντέρ μιλάνε δύο από τις διαπομπευμένες γυναίκες, δύο μητέρες, γιατροί, δικηγόροι, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και μέλη ακτιβιστικών οργανώσεων.

Δείτε το ντοκιμαντέρ:

Το 2018, ο Κοραής Δαμάτης, έγραψε και σκηνοθέτησε την παράσταση «Γυναίκες από Χώμα», βασισμένη στις μαρτυρίες αυτών των γυναικών. Η παραγωγή ήταν της θεατρικής ομάδας Ανδρομέδα.

Οι συνέπειες στη δημόσια Υγεία από τη διαπόμπευση

Ο φόβος για την πιθανή σύλληψη από την αστυνομία και τη διαπόμπευση, οδήγησε πολλούς πάσχοντες που θα ήθελαν να εξεταστούν και που πιθανόν να είχαν ανάγκη άμεσης περίθαλψης, να μην προσέρχονται στις υπηρεσίες υγείας για να εξεταστούν. Με αυτόν τον τρόπο τέθηκε σε μεγαλύτερο κίνδυνο η δημόσια υγεία.

Ποια θα μπορούσε να ήταν η σωστή αντιμετώπιση

«Θερίζουν τα λοιμώδη στα στέκια της αδήλωτης πορνείας και των λαθρομεταναστών», ήταν η φράση που ακούγονταν την περίοδο 2011-2012 από την κυβέρνηση και τα ΜΜΕ.

Επειδή το να κατηγορείς τον άλλον χωρίς όμως αντιπρόταση είναι γνώρισμα των πολιτικών – κι εμείς πολιτικοί δεν είμαστε – ας δούμε τι θα μπορούσε να είχε γίνει.

Είναι γεγονός ότι τα κρούσματα HIV εκείνη την εποχή ήταν αυξημένα (από 15 το 2010, σε 241 το 2011). Η κοινωνική ομάδα όμως στην οποία σημειώθηκε η αύξηση ήταν κυρίως οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και κατά το μεγαλύτερο ποσοστό άνδρες (και δη, ελληνικής υπηκοότητας). Σημαντικό ρόλο σε αυτή την αύξηση είχαν παίξει οι περικοπές στη δημόσια υγεία, καθώς και η μείωση παροχής δωρεάν συρίγγων και προφυλακτικών από τους αρμόδιους φορείς, σε συνδυασμό με την οικονομική εξαθλίωση που επέφερε η κρίση.

Ταυτόχρονα, το ότι η πλειοψηφία των 32 οροθετικών γυναικών που συνελήφθησαν ήταν Ελληνίδες, καταρρίπτει τον μύθο των «μεταναστριών ιερόδουλων».

Οι γυναίκες αυτές έπρεπε να προειδοποιηθούν. Θα μπορούσε όμως αυτό να είχε γίνει χωρίς τη δημοσιοποίηση των προσωπικών δεδομένων τους, την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την παραβίαση του ιατρικού απορρήτου. Η προστασία της υγείας δεν μπορεί να έρθει μέσα από ποινικοποίηση και εξευτελισμό.

Χρειάζεται αύξηση των πόρων στο τομέα της Υγείας και όχι περικοπές, όπως εξακολουθεί να γίνεται μέχρι σήμερα. Χρειάζεται παροχή δωρεάν περίθαλψης ακόμη και σε όσους δεν διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα.

Χρειάζεται δράση απέναντι στη λαίλαπα των ναρκωτικών και του trafficking.

Δημόσιος κίνδυνος για την υγεία είναι η ημιμάθεια και η απουσία εκπαίδευσης. Η Παιδεία και η πληροφόρηση πρέπει να πάρουν τον πρώτο ρόλο. Μια μεγάλη στοχευμένη καμπάνια θα είχε μεγαλύτερα και πιο ουσιαστικά αποτελέσματα.

Οι συνέπειες στην κοινωνία από τη διαπόμπευση

Οι ανεπάρκειες του συστήματος συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.

Μεγάλη μερίδα της μάζας εξακολουθεί να ενημερώνεται για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο, μόνο από τα τρομολαγνικά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, χωρίς να προσπαθεί να φιλτράρει τι από αυτά είναι ρεαλιστικό και τι στοχευμένο δημιούργημα. Είμαστε «χάπατα», με πιο λαϊκά λόγια.

Η διαπόμπευση των 32 οροθετικών γυναικών αποτέλεσε ένα κομβικό σημείο στην υιοθέτηση κατασταλτικών πρακτικών από το κράτος.
Με την ανοχή και την αδιαφορία μας, έχουμε γίνει μια φοβισμένη, πανικοβλημένη κοινωνία. Και ο φόβος και ο πανικός είναι πρακτικές προπαγάνδας που οδηγούν σε άμεσες, λανθασμένες αντιδράσεις, σε παραβίαση των γραπτών αλλά και των ηθικών νόμων μιας κοινωνίας. 

Από συνέντευξη μίας από τις γυναίκες (ακούστηκε και στη θεατρική παράσταση «Γυναίκες από χώμα»):
« …Όμως να ξέρεις, δεν πληρώνεται αυτό που μας κάνανε, με τίποτα. Εκατομμύρια να μου δώσουν, δεν μπορεί να πληρωθεί όλη αυτή η ξεφτίλα».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ

ΠΗΓΕΣ

avgi.gr (07.07.2013), yanniskontos.blogspot.com (13.09.2013), prin.gr (17.10.2013), paratiritis-news.gr (15.11.2013), boro.gr (28.02.2014), lifo.gr (12.05.2016), news247.gr (13.05.2016), vice.com (04.11.2016), news247.gr (12.11.2016), news247.gr (01.12.2016), ethnos.gr (23.10.2018), koutipandoras.gr (25.01.2019), crimi.gr (19.02.2022), efsyn.gr (17.05.2022), cnn.gr (21.12.2022), 3pointmagazine.gr, pragmatikotita.gr, elinyae.gr, eody.gov.gr, el.wikipedia.org
Δημοσιεύσεις / Εργασίες:
«Η χαμένη νηφαλιότητα – Μετανάστευση και ρατσιστικός λόγος στα ΜΜΕ» (Χριστίνα Πάντζου), «Επικίνδυνα σώματα στην κρίση» (Βασίλης Γεωργακόπουλος), «Οικονομική Κρίση και Ναρκωτικά» (Δήμητρα Τζίνη), «Εγκληματολογία και Ψυχολογία: Στιγματισμός» (Μαριάννα Τάσση)