Τo ριφιφί του αιώνα

Η μεγαλύτερη σε λεία κλοπή στην Ελλάδα που μάλιστα παραμένει ανεξιχνίαστη

Ακόμη και σήμερα παραμένει άλυτο το μυστήριο της κινηματογραφικής κλοπής τράπεζας, που δικαίως, το 1992, Έλληνες αλλά και ξένοι δημοσιογράφοι ονόμασαν «Το ριφιφί του αιώνα». Πρόκειται για την μεγαλύτερη κλοπή ελληνικής τράπεζας δεδομένου του μεγέθους της αξίας των κλοπιμαίων. Παράλληλα, θεωρείται και η πιο πετυχημένη, μιας και κανένας από τους δράστες δεν έχει βρεθεί.

Το γεγονός

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα, το πρωί της Δευτέρας 21 Δεκεμβρίου 1992 οι υπάλληλοι της Τράπεζας Εργασίας στο υποκατάστημα της οδού Καλιρρόης 19, στο Νέο Κόσμο, άνοιξαν ανυποψίαστοι την είσοδο και μπήκαν μέσα. Δεν πέρασε πολλή ώρα ώσπου ανακάλυψαν το θωρακισμένο θησαυροφυλάκιο με τις θυρίδες των πελατών της τράπεζας, παραβιασμένο. Ειδοποιήθηκε αμέσως η αστυνομία και λίγα λεπτά αργότερα, η έκπληξη τους έγινε ακόμη μεγαλύτερη. Ήταν τότε που τραπεζικοί και αστυνομικοί διαπίστωσαν τον τρόπο που έφτασαν οι διαρρήκτες μέχρι το θησαυροφυλάκιο.

Η μέθοδος του ριφιφί

Στον τοίχο του υπογείου, κάτω ακριβώς από το θησαυροφυλάκιο, υπήρχε μία μεγάλη τρύπα. Η τρύπα οδηγούσε σε ένα υπόγειο τούνελ που διέσχιζε την οδό Καλλιρρόης και κατέληγε στο αποχετευτικό δίκτυο, στις στοές του Ιλισού ποταμού. Το τούνελ το οποίο συνέδεε την τράπεζα με τις στοές, ήταν 23 μέτρα. Η κατασκευή του θεωρήθηκε υποδειγματική, μιας και τηρούσε όλους τους κανόνες υποστύλωσης και ασφαλείας. Διέθετε επαγγελματικά υποστυλώματα αλλά και ράγες με βαγόνι, ώστε να μπορούν να μεταφέρονται ευκολότερα προς τα έξω, τα μπάζα αρχικά και στη συνέχεια τα κλοπιμαία. 

Σύμφωνα με την αστυνομία, ο χρόνος κατασκευής του συγκεκριμένου τούνελ από τους δράστες μπορεί να ήταν από 15 ημέρες μέχρι και 3 μήνες.

Η μεθοδολογία των δραστών ήταν επίσης υποδειγματική, μιας και ο θόρυβος από το σκάψιμο και τα μπάζα που μεταφέρονταν και πετιούνταν τόσες μέρες, δεν κίνησαν κανενός την υποψία.

Κάτοικοι γειτονικών με την τράπεζα σπιτιών δήλωσαν (κατόπιν εορτής, βέβαια) ότι τις τελευταίες ημέρες άκουγαν σκαψίματα και μηχανήματα, αλλά θεωρούσαν ότι επρόκειτο για εργασίες αναστύλωσης του κτιρίου.

Άλλωστε και η ηθοποιός Τζοβάνα Φραγκούλη, δήλωσε στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, ότι η αδελφή της, έχοντας θυρίδα στην τράπεζα, δύο μέρες πριν την ληστεία που βρισκόταν στη θυρίδα της, είχε ακούσει θορύβους «μέσα από τους τοίχους», αλλά δεν έδωσε παραπάνω σημασία.

Η κλοπή πάντως έγινε μέσα στο Σαββατοκύριακο, 19-20 Δεκεμβρίου. Τότε ήταν που έσπασαν τον ενισχυμένο με ατσάλι υψηλής αντοχής (22 Stahl), τοίχο του θησαυροφυλακίου.

Όπως ήταν αναμενόμενο, κατά την προσπάθεια κοπής του ατσαλιού, χτύπησε επανειλημμένα ο συναγερμός της τράπεζας. Ο διευθυντής και ο υποδιευθυντής του υποκαταστήματος (Γ.Μπασιώτης  και Α.Καλαφάτης) με αστυνομική συνοδεία έσπευσαν στην τράπεζα αλλά μιας και δεν διαπίστωσαν εξωτερικά ίχνη παραβίασης, θεώρησαν τα χτυπήματα του συναγερμού ως βλάβη του συστήματος και αποχώρησαν. Έτσι οι δράστες συνέχισαν ανενόχλητοι το έργο τους.

Ο απολογισμός του ριφιφί

Από τις 1151 τραπεζικές θυρίδες του θησαυροφυλακίου, οι 301 είχαν αδειάσει. Ο απολογισμός της κλοπής, αφού επρόκειτο για θυρίδες, στηρίζεται αποκλειστικά στις μαρτυρίες των πελατών. Γι’ αυτό τον λόγο, πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η λεία ήταν πολύ μεγαλύτερη.

Σύμφωνα λοιπόν με τις δηλώσεις των ιδιοκτητών των θυρίδων, κλάπηκαν χρήματα, σε ελληνικά και ξένα χαρτονομίσματα, χρυσές λίρες, πλάκες χρυσού, κοσμήματα και άλλα τιμαλφή, συναλλαγματικές, επιταγές, ομόλογα και μετοχές.

Η αξία όλων των παραπάνω υπολογίστηκε ότι ξεπερνούσε τα 3 δισεκατομμύρια δραχμές (περίπου σημερινά 25 εκατομμύρια ευρώ, ή λαμβάνοντας υπόψιν και τον πληθωρισμό, γύρω στα 40 εκατομμύρια ευρώ).

Αργότερα ειπώθηκε σε διάφορους κύκλους ότι μέσα από τις θυρίδες κλάπηκε και μεγάλη ποσότητα κοκαΐνης, που αυτός ήταν και ο αρχικός στόχος των δραστών. Αυτή όμως η θεωρία ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε. (Πώς θα μπορούσε, άλλωστε; Φαντάζεστε έναν ιδιοκτήτη θυρίδας να δηλώνει στην αστυνομία ότι, ναι, είχα μεγάλη ποσότητα κοκαΐνης μέσα;)

Οι έρευνες της αστυνομίας

Στον «τόπο του εγκλήματος», δηλαδή στο τούνελ, βρέθηκαν κάποια από τα εργαλεία που είχαν χρησιμοποιήσει οι δράστες μια ηλεκτρογεννήτρια, και το βαγόνι μεταφοράς. Κανένα όμως στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει την αστυνομία στα ίχνη των διαρρηκτών.

Ο γενικός πρόεδρος της τράπεζας Εργασίας επικήρυξε τους δράστες με το ποσό των 200 εκατομμυρίων δραχμών (περίπου 700.000 ευρώ).

Λίγες μέρες αργότερα, στις 12 Ιανουαρίου 1993, στην παραλία Χαμολιά στην Βραυρώνα, βρέθηκαν (μάλλον ξεβράστηκαν από τη θάλασσα) άδειες κοσμηματοθήκες και σακούλες σκουπιδιών με γραμμάτια, ομόλογα, συναλλαγματικές και άλλα έγγραφα. Όλα ήταν από την συγκεκριμένη λεία. Αντικείμενα που δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι δράστες, αλλά που αναπτέρωσαν το ηθικό της αστυνομίας.

Όμως ούτε και αυτό το στοιχείο βοήθησε τις αρχές, πέρα από το ότι τους έκανε να υποθέσουν ότι οι δράστες διέφυγαν με ταχύπλοο στο εξωτερικό.

Μέχρι και σήμερα πάντως, δεν έχει βρεθεί κανένα αντικείμενο από τα κλοπιμαία ούτε στην «πιάτσα» των Ελλήνων κλεπταποδόχων.

Οι ύποπτοι του ριφιφί

Τον Ιούλιο του 1994, ένας Σύρος κρατούμενος για απάτες, στις φυλακές Κορυδαλλού, ο Τζουμάχ Χαλίντ, δήλωσε ότι ο ίδιος ήταν αναμεμειγμένος στην υπόθεση. Είχε σχεδιάσει τα υποστυλώματα που χρησιμοποιήθηκαν στα λαγούμια και ταυτόχρονα «φύλαγε τσίλιες». Για αυτήν του την εργασία επρόκειτο να πάρει 30 εκατομμύρια δραχμές. Αντ’ αυτού ανταμείφθηκε μόνο με 3 εκατομμύρια. Αυτό, σε συνδυασμό με την «καλή του πρόθεση να βοηθήσει την αστυνομία», αποτέλεσε το κίνητρο για να κάνει την καταγγελία. Κατά την απολογία του αναφέρθηκε σε 17 άτομα. Έδωσε μάλιστα και λίστα με κάποια ονόματα. Από αυτά τα ονόματα, τα πέντε τα οποία η αστυνομία συσχέτισε με τα στοιχεία που είχε, ήταν:

• Αναγνώστης Καλαφάτης (ο υποδιευθυντής της τράπεζας)
• Λάμπρος Κότσαλος (υπάλληλος των ΕΛΤΑ)
• Στέλιος Κολοβός (επιχειρηματίας)
• Διονύσης Παπασταμάτος (επιχειρηματίας)
• Εμμανουήλ Σπανουδάκης (επιχειρηματίας)

Εκδόθηκε άμεσα ένταλμα συλλήψεως και για τους 5 και κλήθηκαν να απολογηθούν. Ο Καλαφάτης και ο Παπασταμάτος προφυλακίστηκαν. Ο Κότσαλος αφέθηκε προσωρινά ελεύθερος με περιοριστικούς όρους. Ο Κολοβός συνελήφθη λίγο αργότερα γιατί είχε διαφύγει στο εξωτερικό «μέχρι να συλλέξει στοιχεία για την αθωότητά του». Ο Σπανουδάκης δεν είχε προσέλθει και κρυβόταν.

Τον Νοέμβριο όμως, τέσσερις μήνες μετά την καταγγελία του, ο Χαλίντ, σε συνέντευξη του στο τηλεοπτικό κανάλι ΑΝΤ1, αναιρεί τελείως την κατάθεση του. Στις 25 Ιανουαρίου 1995, δίνει και ένορκη κατάθεση κατά την οποία μπροστά στις δικαστικές αρχές δηλώνει ότι όλα όσα είπε ήταν ψέματα. 

Χωρίς άλλα αποδεικτικά στοιχεία, με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών, οι 5 κατηγορούμενοι του ριφιφί απαλλάχθηκαν των κατηγοριών και αφέθηκαν ελεύθεροι.

Ο Τζουμάχ Χαλίντ, τον Οκτώβριο του 1999, ύστερα από πενθήμερη άδεια που πήρε από τις φυλακές της Κασσάνδρας όπου είχε μεταφερθεί, δεν επέστρεψε ποτέ. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι επέστρεψε στη Συρία.

Συμπέρασμα

Η μη εξιχνίαση της υπόθεσης του ριφιφί του αιώνα, είχε ως αναμενόμενο αποτέλεσμα να δημιουργηθούν διάφορα σενάρια σε ότι αφορά τους δράστες.

Κάποιοι μίλησαν για την Ιταλική Μαφία, ενώ άλλοι για την Ρωσική. Άλλοι αναφέρθηκαν στην τρομοκρατική οργάνωση  ΕΛΑ (Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας). Η οργάνωση ανακοίνωσε την παύση της δράσης της τον Ιανουάριο του 1995, «λόγω πολιτικής απόφασης εκ μέρους των μελών της».

Άλλοι είπαν για εμπλεκόμενα υψηλά πρόσωπα της πολιτικής, ισχυριζόμενοι μάλιστα ότι μέσα στα κλοπιμαία υπήρχαν και έγγραφα με υψηλή πολιτική σημασία. Άλλοι μίλησαν για εμπλοκή της δικαστικής εξουσίας. Τέλος, αναφορά έγινε και για ανώτερους αξιωματικούς της αστυνομίας.

Σε κάθε περίπτωση, κανένας πλέον δεν πιστεύει ότι θα βρεθούν ποτέ οι δράστες. Έτσι, το «ριφιφί του αιώνα», παραμένει μέχρι και σήμερα η πιο καλοσχεδιασμένη, η πιο μεθοδική και η πιο έξυπνη κλοπή στα ελληνικά εγκληματολογικά χρονικά.

Παρότι η τράπεζα Εργασίας απορροφήθηκε το 2000 από την Eurobank, το περίφημο κτίριο της οδού Καλλιρόης 19, στεγάζει ακόμη το υποκατάστημα της τράπεζας (ως Eurobank αυτή τη φορά).

Η Πληροφορία της ημέρας

Μιας και αναφερόμαστε στο «ριφιφί του αιώνα», ας κάνουμε και ένα μικρό σχόλιο για την λέξη «ριφιφί».

Η λέξη προέρχεται από την γαλλική αργκό, όπου rififi σημαίνει διένεξη, αναστάτωση, καυγάς, χαλασμός. Η σημασία όμως που έχουμε πλέον δώσει στην λέξη είναι η εξής:

Ριφιφί: «μέθοδος διάρρηξης κατά την οποία ο διαρρήκτης μπαίνει πρώτα σε διπλανό χώρο από όπου ανοίγει μια μεσοτοιχία για να μπει στον επιθυμητό χώρο».

Αυτή η ερμηνεία οφείλεται στον σύζυγο της Μελίνας Μερκούρη, Jules Dassin. Ο γνωστός σκηνοθέτης, το 1955 γύρισε την αστυνομική – νουάρ ταινία «Du rififi chez les hommes», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Auguste le Breton’s. Θέμα της ταινίας, μία ληστεία ενός κοσμηματοπωλείου στο Παρίσι με τη συγκεκριμένη μέθοδο. Με αυτή την ταινία ο Dassin κέρδισε το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Καννών. Οι διαρρήκτες, από την άλλη, κέρδισαν μια καινούρια και αποτελεσματική ιδέα. Από τότε, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ληστειών σε τράπεζες και καταστήματα, γίνεται με αυτόν τον τρόπο!

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ