Μία από τις μεγαλύτερες απάτες της ιστορίας

Ο Gregor MacGregor (24 Δεκεμβρίου 1786 – 4 Δεκεμβρίου 1845) ήταν ένας Σκωτσέζος στρατιωτικός που έστησε την πιο τολμηρή απάτη της ανθρώπινης ιστορίας.

Τα πρώτα χρόνια του Gregor MacGregor

Γεννήθηκε το 1786 στο Stirlingshire της Σκωτίας, από πλούσια οικογένεια. Ο πατέρας του Daniel MacGregor ήταν καπετάνιος της εμπορικής ναυτιλιακής εταιρίας East India Company. Σε ηλικία όμως 6 χρονών, ο μικρός Gregor χάνει τον πατέρα του και μεγαλώνει, μαζί με τις δύο του αδελφές, με διάφορους συγγενείς.
Μέχρι αυτή την ηλικία μιλούσε μόνο Γαελικά (παραδοσιακή Σκωτσέζικη διάλεκτο). Οι συγγενείς του τον υποχρέωσαν να πάει σχολείο, όπου και ξεκίνησε να μαθαίνει Αγγλικά. Αργότερα ο ίδιος θα δηλώσει ότι σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, αλλά αυτό ήταν μάλλον άλλο ένα από τα πολλά του ψέματα.

Στα 16 του, το 1803, μιας και δεν ήταν ικανός για κάτι άλλο, κατατάχθηκε στο Βρετανικό Στρατό και συμμετείχε στους Ναπολεόντειους πολέμους αλλά και σε πολέμους σε διάφορες βρετανικές αποικίες. Το 1805 θα παντρευτεί την πλούσια κόρη Ναυάρχου, Maria Bowater. Το 1810, θα εγκαταλείψει το στράτευμα, και θα εγκατασταθεί στην Βρετανία, μαζί με τη σύζυγό του.
Παρότι δεν αποδείχτηκε ποτέ, εκείνος δήλωνε ότι ήταν Συνταγματάρχης και κυκλοφορούσε μονίμως με τη στρατιωτική στολή του και έναν σταυρό Πορτογαλικής ιπποτικής τάξης. Παράλληλα παρουσιαζόταν στους Βρετανούς ως «Sir» και ως απόγονος κόμη και βαρόνου.

Ο θάνατος της γυναίκας του, το 1811, θα του δημιουργήσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα: έπαψε να έχει την οικονομική ενίσχυση από τον πλούσιο πεθερό του. Έτσι, μη έχοντας άλλη επιλογή, πούλησε την δική του μικρή περιουσία, επέστρεψε στον στρατό και ταξίδεψε στις αποικίες της Λατινικής Αμερικής.

Το 1812 ήταν στη Βενεζουέλα και πολεμούσε τους Ισπανούς κατακτητές.
Το 1820, έχοντας πλέον το αξίωμα του στρατηγού (όπου δεν υπάρχει καμία ιστορική καταγραφή για το πώς – και αν – το απέκτησε), θα βρεθεί στην Ονδούρα. Συγκεκριμένα, δίπλα στον βασιλιά George Frederic Augustus, στην περιοχή Mosquito Coast («Ακτή των Κουνουπιών»).

Στις 29 Απριλίου του 1820, ο Gregor MacGregor θα προσφέρει κοσμήματα και ρούμι στον βασιλιά και ως αντάλλαγμα θα του παραχωρηθεί ένας τίτλος γης για αυτόν και τους κληρονόμους του. Συγκεκριμένα θα λάβει  8 εκατομμύρια στρέμματα (περίπου όση η έκταση της Κρήτης) στην «Ακτή των Κουνουπιών», μια περιοχή, ξερή, και ακατάλληλη για καλλιέργεια και κτηνοτροφία. Οι ιθαγενείς της περιοχής λεγόντουσαν «Poyer» ενώ στην τοπική διάλεκτο τους ο αρχηγός – πρίγκηπας, λεγόταν «Cazique». Έτσι ο  Gregor MacGregor θα βαφτίσει την περιοχή του «Poyais» και θα δώσει μόνος του στον εαυτό του άλλον έναν τίτλο, αυτόν του Cazique.

προσωπογραφίες-Gregor-MacGregor

Η κατάσταση το 1821

To 1821, αν και στη χώρα μας ξεκινούσε η επανάσταση, στη Βρετανία ήταν μια περίοδο μεγάλης ανάπτυξης και οικονομικής άνθησης. Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι είχαν τελειώσει με επιτυχία. Ο ίδιος ο Μέγας Ναπολέων ήταν σε εξορία (πέθανε στις 5 Μαΐου, 1821). Το Χρηματιστήριο του Λονδίνου είχε άνοδο, ενώ η επανάσταση στη Λατινική Αμερική έκανε δημοφιλή τα ομόλογα και τις επενδύσεις σε αυτές τος χώρες.
Ήταν τότε που ο Gregor MacGregor επέστρεψε στη Βρετανία.
Ήταν τότε που ξεκίνησε το παραμύθι.

Το παραμύθι του Gregor MacGregor

Με την δικαιολογία ότι επέστρεψε στην Βρετανία για να παραβρεθεί στην στέψη του Βασιλιά Γεώργιου IV, ως εκπρόσωπος των Poyers, ο MacGregor ξεκίνησε να μιλάει για τον ευλογημένο εκείνο τόπο.
Δηλώνοντας Cazique (πρίγκηπας) και ιδιοκτήτης μιας μεγάλης γης, άρχισε να αναζητά επενδυτές. Άτομα που ήθελαν να μετοικίσουν, που ήθελαν να προσφέρουν μόρφωση και θρησκευτική παιδεία στους ιθαγενείς και άτομα με τυχοδιωκτικά στοιχεία, ήταν όλοι καλοδεχούμενοι.

Ο ίδιος, είχε ράψει ειδική στολή, ως ηγέτης της νέας αυτής χώρας, είχε φτιάξει εθνόσημο και σημαία. Παράλληλα, επινόησε ένα κοινοβούλιο και άρχισε να καταγράφει το σύνταγμα της Poyais. Πρώτο του θύμα ήταν ο Ταγματάρχης William John Richardson, ο οποίος αφού ορίστηκε ως υπασπιστής του Gregor MacGregor και «κορυφαίος εκπρόσωπος της Poyais στη Βρετανία», κατέθεσε όλη του την περιουσία για το δύσκολο αυτό έργο.

Ο MacGregor ίδρυσε γραφεία στο Λονδίνο, το Εδιμβούργο και τη Γλασκόβη και ξεκίνησε να πουλάει πιστοποιητικά γης και «κρατικά» ομόλογα που ο ίδιος είχε τυπώσει. Ταυτόχρονα, έπεισε την τράπεζα της Σκωτίας να τυπώσει χρήματα για την χώρα του. Η διαφημιστική του καμπάνια ήταν πολύ δυναμική. Εφημερίδες, φυλλάδια, τουριστικοί οδηγοί… μέχρι και τραγούδια είχαν γραφτεί που εξυμνούσαν την νέα αυτή γη της επαγγελίας.

Η περιγραφή του τόπου ήταν τέτοια που παρουσίαζε το πόσο εύφορη ήταν η γη και πόσο εύκολες θα ήταν οι καλλιέργειες. Πόσο πλούσια σε καρπούς ήταν τα δέντρα. Πόσο καλή και παραγωγική θα ήταν η κτηνοτροφία. Πόσο εύκολο ήταν το ψάρεμα και πόσα πολλά ψάρια μπορούσε κανείς να πιάσει, μόνο μέσα σε μία ημέρα. Ακόμα και πόσοι ασθενείς θα μπορούσαν να θεραπευτούν στα ιαματικά λουτρά της περιοχής. Ήταν μια χώρα γεμάτη ηλιοφάνεια, κάτι που έρχονταν σε μεγάλη αντίθεση με την μουντάδα και τις βροχές της Σκωτίας. 
Επιπλέον, μέσα στα ποτάμια της έβρισκε κανείς πολύ εύκολα, κομμάτια χρυσού.

Σε ότι αφορά τους ιθαγενείς, είχαν πολύ ανεπτυγμένη κοινωνία και πολιτισμό. Μεγάλοι πλακόστρωτοι δρόμοι, θέατρα, όπερα, αρχοντικά… και φυσικά ήταν πολύ φιλόξενοι και φιλικοί και περιμέναν τους Βρετανούς να τους καθοδηγήσουν. 

Όταν ο Gregor MacGregor πούλησε τους πρώτους 500 τίτλους ιδιοκτησίας, έπεισε τράπεζες του Λονδίνου να δίνουν προνομιακά δάνεια σε όσους σκόπευαν να αγοράσουν τίτλους ή να επενδύσουν σε ομόλογα της Poyais.

Οι Σκωτσέζοι, επειδή, σε αντίθεση με τους Άγγλους, δεν είχαν δικές τους αποικίες, ήταν πρόθυμοι να φύγουν και να ιδρύσουν δική τους αποικία στη νέα γη. Ο MacGregor, όντας κι ο ίδιος Σκωτσέζος, παρότρυνε τους συμπατριώτες του λέγοντας τους ότι οι ίδιοι είχαν ως λαός την δυναμικότητα και τον χαρακτήρα που χρειάζεται για να αναπτυχθεί η νέα αυτή χώρα. Εκατοντάδες σκωτσέζοι πλήρωσαν και υπέγραψαν για να μεταναστέψουν στην Poyais.

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1822, απόπλευσε το πρώτο πλοίο με μετανάστες για την Poyais, ενώ στις 22 Ιανουαρίου 1823, ακολούθησε το δεύτερο. Συνολικά 270 μετανάστες ήταν οι επιβάτες των δύο πλοίων, οι οποίοι είχαν πουλήσει τις περιουσίες τους και είχαν αγοράσει χρήματα της Poyais. Η «φιλευσπλαχνία» του Gregor MacGregor ήταν τόσο μεγάλη, που επέτρεψε στις γυναίκες και τα παιδιά να ταξιδέψουν δωρεάν.

Ακτή-των-Κουνουπιών-φυλλάδιο

Οι πρώτες δυσκολίες για τον Gregor MacGregor

Μια απρόβλεπτη γενική αστάθεια στην Νότια Αμερική, στις αρχές του 1823, είχε ως αποτέλεσμα να αρχίσει να πέφτει η τιμή των ομολόγων των λατινοαμερικάνικων χωρών. Τα ομόλογα της Poyais ακολούθησαν το ίδιο ρεύμα. Όταν ο κόσμος που είχε πάρει δάνεια για ομόλογα και τίτλους ιδιοκτησίας, άρχισε να αδυνατεί να πληρώσει τα δάνεια του, τότε το συγκεκριμένο ομόλογο πήρε την κάτω βόλτα. Στο τέλος του 1823, η αξία του ομολόγου της Poyais ισοδυναμούσε μόλις στο 10% της ονομαστικής της αξίας.

Η άφιξη των μεταναστών στην Poyais και η επιστροφή τους

Όταν έφτασαν τα δύο πλοία στην περιοχή της Poyais, αντίκρυσαν μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική από εκείνη που είχαν διαβάσει στα έντυπα και τα φυλλάδια του Gregor MacGregor. Δεν υπήρχε λιμάνι, δεν υπήρχε ανάπτυξη, δεν υπήρχε τίποτα πέρα από μια χέρσα περιοχή. Αφού τελικά βρήκαν τους ιθαγενείς και κατόρθωσαν να μιλήσουν με τον ίδιο τον βασιλιά Augustus, συνειδητοποίησαν ότι βρισκόντουσαν μόνοι, σε έναν αφιλόξενο και άγονο τόπο, και χωρίς την παραμικρή βοήθεια. Εν τω μεταξύ, είχαν έρθει οι καιροί των βροχών και τα μολυσμένα κουνούπια (εξού και «Ακτή των Κουνουπιών») έφεραν στους μετανάστες ελονοσία και κίτρινο πυρετό. Σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν και να επιστρέψουν στα σπίτια τους, μεταφέρθηκαν στην Βρετανική Ονδούρα. Από εκεί ενημέρωσαν την Αγγλία για την πραγματική κατάσταση.

Όταν ενημερώθηκε το Λονδίνο, ο Gregor MacGregor είχε ήδη 5 ακόμη πλοία έτοιμα για αναχώρηση. Όμως το Βασιλικό Ναυτικό, απαγόρευσε τον απόπλουν.

Από τους 270 μετανάστες που έφτασαν στην Poyais, οι 180 πέθαναν από αρρώστιες, οι 40 εγκαταστάθηκαν εξαντλημένοι στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο οι 50 επέστρεψαν στη χώρα τους. 

Ο Cazique (πρίγκηπας) Gregor MacGregor και η κομπίνα του, μέρος δεύτερο

Πριν προλάβουν να τον κυνηγήσουν οι επενδυτές του, ο Gregor MacGregor δήλωσε μετανιωμένος, ισχυρίστηκε ότι ήταν κι ο ίδιος θύμα, και διέφυγε στη Γαλλία.

Μέσα σε λίγους μόνο μήνες, μια νέα ομάδα επενδυτών είχε δημιουργηθεί εκεί, καθώς και μια νέα ομάδα εποίκων ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για τη μαγευτική χώρα Poyais. Ναι, ο MacGregor επανέλαβε το ίδιο ακριβώς παραμύθι στη Γαλλία. Μόνο που, έχοντας την εμπειρία του παρελθόντος αλλά και για να μην ρισκάρει να φτάσουν τα νέα από  τη Βρετανία και αποκαλυφθεί, αυτή τη φορά προσπάθησε να κάνει όλα τα βήματα όσο πιο γρήγορα μπορούσε. Έτσι, έπεισε την εταιρία εμπόρων Compagnie de la Nouvelle Neustrie, να αναλάβει να βρει επενδυτές και μετοίκους, ενώ στην ίδια την εταιρία πούλησε 500.000 στρέμματα.

Αυτό που δεν είχε υπολογίσει ήταν ότι στη Γαλλία, η διαδικασία έκδοσης διαβατηρίου ήταν πιο αυστηρή απ’ ότι στην Βρετανία. Έτσι, μόλις το κράτος είδε ξαφνικά τόσες πολλές αιτήσεις για έκδοση διαβατηρίου και μετοίκιση στην άγνωστη σε όλους χώρα Poyais, θορυβήθηκε. Η γαλλική κυβέρνηση όρισε αμέσως ειδική επιτροπή για να ερευνήσει το θέμα.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1825, το πλοίο της εταιρίας ήταν έτοιμο να σαλπάρει από το λιμάνι της  Χάβρης. Αντ’ αυτού, οι γαλλικές αρχές συνέλαβαν τον Gregor MacGregor. Δικάστηκε μαζί με δύο συνεργάτες του, καταδικάστηκε για απάτη και φυλακίστηκε.

Στο διάστημα που ο Gregor MacGregor βρισκόταν στο Παρίσι, έστειλε μια επιστολή στον Ισπανό βασιλιά Ferdinand VII. Στην επιστολή του αυτή, ο ίδιος παρουσιάστηκε ως «απόγονος των αρχαίων Βασιλέων της Σκωτίας» και του πρότεινε να του πουλήσει το Poyais για να το κάνει ισπανικό προτεκτοράτο. Πριν προχωρήσει όμως αυτή η «συνεργασία» είχε ήδη φυλακιστεί, γεγονός που μαθεύτηκε στην Ισπανία κι έτσι η συνεργασία δεν προχώρησε.

Παρόλα αυτά, ένας συνδυασμός πλαστών χαρτιών και καλού δικηγόρου, έφερε και πάλι τον MacGregor γρήγορα ελεύθερο.

χαρτονόμισμα-της-Poyais

Το τέλος του Gregor MacGregor

Με το που αποφυλακίστηκε ο MacGregor πήγε πρώτα στο Λονδίνο, όπου κυνηγήθηκε από θύματα του και αναγκαστικά επέστρεψε στο Εδιμβούργο. Αν και συνελήφθη αμέσως, έκατσε μέσα στη φυλακή μόνο μία εβδομάδα.

Μέχρι και το 1837 προσπαθούσε να εκτελέσει την ίδια κομπίνα με μικρές παραλλαγές, ξανά και ξανά, χωρίς όμως πλέον ιδιαίτερη επιτυχία.

Το 1838 έφυγε για τη Βενεζουέλα. Με τη βοήθεια του φίλου και συμπολεμιστή του Rafael Urdaneta ο οποίος πλέον ήταν υπουργός Άμυνας της Αγγλίας, πήρε υπηκοότητα Βενεζουέλας και ορίστηκε στρατηγός του εκεί στρατού.

Το 1845, ο Gregor MacGregor πέθανε στο Caracas, σε ηλικία 58 ετών. Η κηδεία του έγινε με πλήρες στρατιωτικές τιμές, όπως ορίζονταν σε έναν στρατηγό.

Τα ψυχολογικά θεμέλια πίσω από την απάτη του Gregor MacGregor

Τη σημερινή εποχή, ο Gregor MacGregor, θα θεωρούνταν ένας «επιτυχημένος πωλητής». Και σαν καλός πωλητής, ακολούθησε κάποιους θεμελιώδης κανόνες μιας πώλησης.

Σύμφωνα με τους κοινωνικούς ψυχολόγους Eric Knowles και Jay Linn («Οι δύο τύποι πειστικών τακτικών», 2003) ο τρόπος για να πείσεις έναν υποψήφιο πελάτη να αγοράσει είναι να απευθυνθείς σε δύο πτυχές του ανθρώπινου κινήτρου:

1ον Η alpha («Άλφα») τακτική, είναι το να παρουσιάσεις κάτι, πιο ελκυστικό απ’ ότι είναι.
2ον Η omega («Ωμέγα») τακτική, είναι να μειώσεις την αντίσταση του πιθανού αγοραστή.

Στην πρώτη περίπτωση, ο Gregor MacGregor, φρόντισε να κάνει το προϊόν του όσο πιο ελκυστικό γίνεται.
Στην δεύτερη περίπτωση, το παρουσίασε τόσο εύκολο, που έκανε τον αγοραστή να σκέφτεται: «Δεν έχω τίποτα να χάσω».

Ο ψυχολόγος Robert Cialdini, αναλύει την μέθοδο της πειθούς, σε έξι αρχές:

  1. Αμοιβαιότητα
  2. Συνέπεια
  3. Κοινωνική αναγνώριση
  4. Φιλία / συμπάθεια
  5. Σύντομη διάρκεια
  6. Εξουσία

Ο Gregor MacGregor, φαίνεται ότι χρησιμοποίησε και τις έξι αυτές αρχές.

Αμοιβαιότητα: «Εσείς επενδύετε σ’ εμένα κι εγώ σας προσφέρω την μεγαλύτερη ευκαιρία της ζωής σας».
Συνέπεια: «Δεν έχετε παρά να κάνετε αυτά που σας λέω και θα έχετε εξασφαλισμένη την επιτυχία».
Κοινωνική αναγνώριση: «Θα αποδείξετε την αξία σας ως Σκωτσέζοι».
Φιλία / συμπάθεια: «Θα γίνετε σεβαστά μέλη μιας κοινωνίας και θα αποκτήσετε νέους φίλους».
Σύντομη διάρκεια: «Εάν δεν κάνετε δική σας αυτή τη χώρα τώρα, κάποιος άλλος θα βρεθεί να το κάνει».
Εξουσία: «Δίνεται η ευκαιρία στη Σκωτία να αποκτήσει δικές της αποικίες».

Η γη της επαγγελίας σήμερα

Μέχρι σήμερα, η περιοχή της Ονδούρας που υποτίθεται πως βρισκόταν η χώρα Poyais, παραμένει μια άγονη και μη ανεπτυγμένη περιοχή…

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ