Παναγιώτα Τσιφρικά

Όταν το παραμύθι γίνεται πραγματικότητα σε ένα έγκλημα τιμής

«Μια φορά κι έναν καιρό, σε μια μακρινή χώρα ζούσε μια βασίλισσα. Μια μέρα, η βασίλισσα καθόταν δίπλα στο παράθυρο του δωματίου της και καθώς κοιτούσε έξω που χιόνιζε, τρύπησε κατά λάθος το δάχτυλό της. Τότε τρεις σταγόνες αίμα έπεσαν από το δάχτυλο της πάνω στο χιόνι. Η βασίλισσα κοίταξε το αίμα και είπε:

«Θέλω, όταν θα γεννηθεί η κόρη μου το δέρμα της να είναι άσπρο σαν το χιόνι, τα μάγουλά της κόκκινη σαν το αίμα και τα μαλλιά της μαύρα σαν το ξύλο από το παράθυρό μου»…

Δεν χρειάζεται να πούμε τη συνέχεια της ιστορίας γιατί όλοι μας έχουμε μεγαλώσει με το παραμύθι την Χιονάτης. Θα ήθελα όμως να εστιάσω στο δηλητηριασμένο μήλο που έδωσε η μητριά στην όμορφη κοπέλα.

Η ιστορία, μας έχει αποδείξει ότι πολύ συχνά τα παραμύθια γίνονται πραγματικότητα. Τις πιο πολλές φορές όμως, το σημείο που μετατρέπεται το παραμύθι σε αληθινή ιστορία, δεν είναι ο σωτήρας ιππότης ούτε καν το «και ‘ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Είναι ο δράκος (έχουμε μιλήσει στο παρελθόν για τους «δράκους»: «7+1 διάσημοι δράκοι στην Ελλάδα») και γενικότερα οι κακοί του παραμυθιού.

Ο θάνατος του Φίλιππου Τσιφρικά

Ας μεταφερθούμε λοιπόν λίγα χρόνια πίσω, στις 24 Ιουλίου 1988, στο Κακοτάρι, ένα ορεινό χωριό του νομού Ηλείας με λιγότερους από 200 κατοίκους, κοντά στην Αρχαία Ολυμπία.  
Εκείνο το μεσημέρι στην πλατεία του χωριού, ακούστηκαν πυροβολισμοί. Ο Φίλιππος Τσιφρικάς, πέφτει νεκρός από τα χέρια του ίδιου του του αδελφού, Θεόδωρου Τσιφρικά.

«Πυροβόλησα στον αέρα, δεν σκόπευα να τον σκοτώσω. Που να φανταστώ ότι ο Φίλιππος θα τρόμαζε, θα έπεφτε κάτω και θα χτύπαγε το κεφάλι του στο πάτωμα!» κατάθεσε ο Θεόδωρος στο δικαστήριο της Πάτρας.

Πράγματι, η ιατροδικαστική πραγματογνωμοσύνη ξεκαθάρισε ότι ο θάνατος προήρθε από τα δυο μεγάλα τραύματα στο κεφάλι που δημιουργήθηκαν από την πτώση του άτυχου Φίλιππα.
Τελικά ο Θόδωρος Τσιφρικάς καταδικάστηκε για φόνο εξ αμελείας, με ποινή μάλιστα εξαγοράσιμη.

Μάταια η Παναγιώτα Τσιφρικά (ή «Φιλίππαινα» όπως την φώναζαν στο χωριό μιας και ήταν σύζυγος του θύματος), κατηγορούσε τον κουνιάδο της ότι πραγματοποίησε μια παλαιότερη απειλή του.

Η ζωή μετά τον θάνατο του συζύγου και πατέρα

Από τη στιγμή που πέθανε ο άντρας της, η Παναγιώτα απομονώθηκε από μόνη της από το υπόλοιπο χωριό και ανέλαβε τον ρόλο της μάνας και του πατέρα για τα 5 παιδιά της.

Εργαζόταν ακούραστα όλη μέρα για να τα βγάλει πέρα. Στο σπίτι, στα χωράφια, στα ζώα. Στα πρόβατα τη βοηθούσε και η όμορφη κόρη της, η 22χρονη Κωνσταντίνα (ή Κωστούλα, όπως την φώναζαν).

Η Κωστούλα Τσιφρικά

Η Κωστούλα ήταν ένα ντροπαλό, μοναχικό και άβγαλτο κορίτσι. Όλοι όσοι την ήξεραν την αγαπούσαν αλλά η ίδια δεν είχε ιδιαίτερες κοινωνικές σχέσεις. Συνήθως περπατούσε με σκυμμένο το κεφάλι και δεν μιλούσε σε κανέναν.

Ακόμα και οι ξαδέλφες της που προσπαθούσαν να την παρασύρουν σε τοπικά γλέντια για να γνωρίσει κανέναν άντρα, έβρισκαν απέναντι τους ένα τείχος. Η Κωστούλα χανόταν από το πρωί με τα ζώα της πάνω στο βουνό και επέστρεφε αργά το απόγευμα στο σπίτι.

Πάραυτα, το 1994 είχε βρεθεί ένας νεαρός, ο μεγαλο-κτηνοτρόφος Φάνης Τζήρος, που είχε δει την όμορφη Κωστούλα, του άρεσε και μέσω ενός προξενητή, την είχε ζητήσει σε γάμο. Η ίδια δεν είχε αντίρρηση, αλλά η μητέρα της – άγνωστο γιατί – είχε αρνηθεί. Και, όπως συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις στην ελληνική επαρχεία,  εφόσον δεν θέλει ο γονιός, γάμος δεν γίνεται.

Αν η Παναγιώτα Τσιφρικά είχε δεχθεί τότε να παντρέψει την κόρη της, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Και ίσως μάλιστα να μπορούσαμε να πούμε και το «και ‘ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Όμως η πραγματικότητα είναι πάντοτε πιο σκληρή από τα παραμύθια.

Η ξαφνική αλλαγή της Κωστούλας

Πέρασαν περίπου 3 χρόνια από εκείνο το αποτυχημένο προξενιό. Οι γείτονες άρχισαν να παρατηρούν την Κωστούλα να σηκώνει βαριά τσουβάλια και να τα στηρίζει στην κοιλιά της.
«Μπράβο στο προκομμένο κορίτσι που δουλεύει τόσο σκληρά», σχολίαζαν.
Αυτό που δεν μπορούσαν τότε να υποπτευτούν ήταν ότι ο λόγος που το έκανε αυτό η Κωστούλα ήταν σε μια προσπάθεια «να ρίξει» το παράνομο παιδί που κουβαλούσε μέσα της! Πότε δεν μάθαμε ποιος ήταν ο πατέρας του παιδιού – γεγονός όμως που ίσως δεν έχει καμία σχέση για την εξέλιξη της ιστορίας.

Οι μήνες περνούσαν και η κοιλιά της μεγάλωνε. Ήταν έγκυος και δεν το ήθελε το παιδί. Η Κωστούλα γνώριζε καλά ότι μαζί με τον καρπό μιας παράνομης σχέσης, πάντοτε στο χωριό ακολουθεί και ο κοινωνικός διασυρμός.

Κι εάν η Κωστούλα δεν το άντεχε αυτό μία φορά, η μάνα της το έφερνε ακόμα πιο βαριά.

Τι θα πει το χωριό;

Η Παναγιώτα ανακάλυψε την εγκυμοσύνη της κόρης όταν βρισκόταν σε προχωρημένο στάδιο.

Έτσι, η προοπτική να πάνε στον Πύργο ή στην Πάτρα σε ένα γιατρό και «να βγάλει από μέσα της αυτό το μίασμα», ήταν αδύνατη. Αυτό που ίσως θα μπορούσε να είχε κάνει ήταν αυτό που έκαναν και άλλα κορίτσια από το χωριό: να εξαφανιστεί για λίγες ημέρες, να πάει στην Αθήνα και να «ξεφορτωθεί» το ανεπιθύμητο μωρό δίνοντας το για υιοθεσία. Στο χάος της πρωτεύουσας, κανείς δεν θα τους έπαιρνε χαμπάρι.

Όμως για να συμβεί κάτι τέτοιο, θα έπρεπε η Κωστούλα να ήταν ετοιμόγεννη, κάτι που σίγουρα θα είχε αντιληφθεί και το χωριό. Η σκέψη του «Τι θα πει το χωριό;» προκαλούσε τρόμο στην Παναγιώτα. Το ρεζιλίκι που θα προκαλούσε αυτή η αποκάλυψη ήταν κάτι που η Παναγιώτα δεν μπορούσε να δεχθεί.
Από την άλλη, η Κωστούλα αρνούνταν πεισματικά να συζητήσει για αυτές τις εναλλακτικές με την μητέρα της.

Η κοιλιά μεγάλωνε και μαζί της και το πρόβλημα. Η Κωστούλα ήταν πλέον 8 μηνών έγκυος.

Η λύση ήρθε μέσα από την Μήδεια του Ευριπίδη

Το βράδυ της Κυριακής 19 Ιανουαρίου 1997, η οικογένεια κάθισε στο τραπέζι για φαγητό. Από το τραπέζι έλειπε μόνο ο Νίκος, ο μεγαλύτερος γιός της οικογένειας. Είχε πάει προσκεκλημένος σε έναν γάμο, σε διπλανό χωριό. Και… ω… τι ειρωνεία! Ο γάμος ήταν του Φάνη Τζήρου, του νεαρού που 3 χρόνια νωρίτερα είχε ζητήσει σε γάμο την Κωστούλα.

«Δεν θέλω φακές. Θα φάω κάτι άλλο», είπε η Κωστούλα. Όμως η μάνα επέμεινε. «Όπως τρώνε τα αδέλφια σου φακές, έτσι θα φας κι εσύ».

Τελικά, την υποχρέωσε να φάει όλο το πιάτο με τις φακές που της είχε σερβίρει. Ήταν το μοναδικό πιάτο μέσα στο οποίο είχε ρίξει το Furadan, ένα δηλητήριο που τους είχε προμηθεύσει δωρεάν η κοινότητα για να εξολοθρεύουν τις αλεπούδες που επιτίθονταν στα κοτέτσια. (Δεύτερη ειρωνεία: το Furadan το είχε προμηθευτεί η ίδια η Κωστούλα).

Ο τραγικός θάνατος της Κωστούλας

Λίγα μόλις λεπτά μετά το τέλος του θανατηφόρου δείπνου, η Κωστούλα είχε φρικτούς πόνους στο στομάχι. Βγήκε στην αυλή και έκανε εμετό. Οι πόνοι όμως συνέχισαν και έγιναν εντονότεροι.

Τελικά, μετά από την παρότρυνση της μάνας, πήγε να ξαπλώσει. Έκλεισε τα μάτια, όπως η Χιονάτη στο παραμύθι, και περίμενε τον πρίγκηπα που θα της έδινε το φιλί της ζωής. Αλλά είπαμε – στην πραγματική ζωή δεν υπάρχουν πρίγκιπες.
Η Κωστούλα ξεψύχησε ξαπλωμένη στο κρεβάτι της με την μικρή της αδελφή να της κρατάει το χέρι.

Τα ξημερώματα, ο Νίκος επέστρεψε από το γαμήλιο γλέντι. Αμέσως κατάλαβε ότι η αδελφή του ήταν νεκρή και ενημέρωσε την αστυνομία.

Η πρώτη εικόνα της αστυνομίας

Τα τοξικολογικά εργαστήρια της Πάτρας επιβεβαίωσαν τη λήψη δηλητηριώδους ουσίας.

Αρχικά, ο θάνατος της Κωστούλας αποδόθηκε σε αυτοκτονία.
Οι χωριανοί ενημέρωσαν την αστυνομία για την πρόταση γάμου από τον Φάνη πριν από τρία χρόνια που απορρίφθηκε από την μητέρα. Αρχικά, όλοι απέδωσαν το περιστατικό στο ότι η Κωστούλα δεν άντεξε τον γάμο του Φάνη και δηλητηριάστηκε από μόνη της.
Κάποιοι μάλιστα αναρωτήθηκαν μήπως το παιδί που περίμενε η Κωστούλα ήταν δικό του.

Οι έρευνες

Ωστόσο, οι αρχές συνέχισαν να ψάχνουν και να ρωτούν όλο το χωριό, αναζητώντας μια άλλη πιθανή εκδοχή του θανάτου του 22χρονου κοριτσιού.
Έτσι δεν άργησαν να υποπτευτούν την πιθανότητα της δολοφονίας. Ο πρώτος ύποπτος ήταν φυσικά η 48χρονη μητέρα, οπότε και την κάλεσαν για ανάκριση.

Η ανάκριση και η ομολογία της Παναγιώτας Τσιφρικά

Μετά από αρκετές αντιφάσεις, τελικά η Παναγιώτα Τσιφρικά ομολόγησε το έγκλημα της.

«Το τελευταίο δεκαπενθήμερο δεν είχα καλές σχέσεις με την κόρη μου Κωστούλα. Ενώ στην αρχή μου έκρυβε ότι ήταν έγκυος, μου αποκάλυψε μετά ότι πράγματι ήταν σε προχωρημένο μήνα, χωρίς να μου λέει ποιος ήταν εκείνος που την άφησε έγκυο.

Όπως όλοι γνωρίζουν, σε μια μικρή κοινωνία του χωριού, που κι εγώ ζω, είναι μεγάλο σκάνδαλο να γεννήσει μια ανύπαντρη γυναίκα. Έχω άλλα δυο κορίτσια… πώς θα τα πάντρευα μετά από τέτοια ντροπή; Θόλωσε το μυαλό μου. Την Κυριακή, έβαλα στα παιδιά μου να φάνε. Αφού έβαλα στα άλλα παιδιά φακές στα πιάτα, έβαλα και στης Κωστούλας το πιάτο. Προτού της το βάλω μπροστά της να φάει, πήρα ένα μπουκάλι που είχε μέσα Furadan και έριξα λίγο στο πιάτο της. Ζητώ συγγνώμη από τον Θεό, τα παιδιά μου και τους ανθρώπους».

Η δίκη

Η Παναγιώτα Τσιφρικά δικάστηκε το Νοέμβριου του 1997, στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Ζακύνθου.
Αρχικά στην απολογία της δήλωσε ότι δεν είχε δηλητηριάσει η ίδια την κόρη της και η ομολογία της κατά την ανάκριση ήταν αποτέλεσμα πίεσης από τους αστυνομικούς.

Παρότι δεν έπεισε το δικαστήριο και η πρόταση του εισαγγελέα ήταν να τις επιβληθούν 20 χρόνια κάθειρξη για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως και 10 χρόνια για την βίαιη διακοπή της κύησης, τελικά το δικαστήριο της έριξε πολύ ελαφρύτερη ποινή.
Με οριακή πλειοψηφία 4/3, η Παναγιώτα Τσιφρικά καταδικάστηκε σε κάθειρξη 10 ετών για την ανθρωποκτονία και 6 μηνών για την βίαιη διακοπή της κύησης, αναγνωρίζοντας το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου.

Επιπλέον, η Παναγιώτα άσκησε έφεση και το δικαστήριο την άφησε ελεύθερη ως την εκδίκαση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό.

Σκέψεις – Η τιμή της οικογένειας

Η Παναγιώτα Τσιφρικά, η μητέρα, δολοφόνησε την κόρη της αλλά ποτέ δεν δήλωσε ότι το μετάνιωσε. Ζήτησε συγνώμη από τα παιδιά της, από το Θεό, από την κοινωνία, αλλά όχι από το ίδιο το θύμα. Κι αυτό, γιατί θεώρησε την πράξη της ως αναγκαία πράξη απόδοσης ηθικής δικαιοσύνης. Θεώρησε ότι με αυτόν τον τρόπο προστάτευσε την τιμή της οικογένειάς της.

Η μητρική αγάπη, που θεωρείται το ισχυρότερο είδος αγάπης, δεν μπόρεσε να σταθεί αρκετά ψηλά ώστε να αντιμετωπίσει τις άγραφες παραδόσεις της κλειστής επαρχιακής κοινωνίας.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στη συγκεκριμένη υπόθεση, μια γυναίκα αναλαμβάνει τον ρόλο του θεματοφύλακα και υπερασπιστή μιας ακραίας μισογυνιστικής ηθικής.

Σκέψεις – Η κλειστή κοινωνία της επαρχίας

Η εκδοχή της ιστορίας όπως την παρουσιάζω μέσα από τις πηγές μου, μπορεί και να μην είναι απολύτως αληθινή. Όχι γιατί δεν εμπιστεύομαι τις πηγές μου, άλλωστε την ίδια εκδοχή της ιστορίας παρουσίασαν εκείνη την εποχή όλα τα ΜΜΕ.
‘Ύστερα όμως από πολλές έρευνες που έχω κάνει, έχω συνειδητοποιήσει ότι η επαρχία έχει τους δικούς της άγραφους νόμους και κανόνες. Και ξέρουν όλοι να κρατούν καλά θαμμένα μυστικά. Μυστικά που τα γνωρίζει από την μία όλο το χωριό – μιας και ούτε να φτερνιστείς μπορείς χωρίς να το μάθουν όλοι – αλλά από την άλλη δεν βγαίνουν παραέξω από τα σύνορα του. Λες κι όλοι οι κάτοικοι, πάντοτε καχύποπτοι και δέσμιοι των παραδόσεων τους, έχουν πιει το «αμίλητο» νερό.

Το «αμίλητο» νερό

Στη Μυτιλήνη, μια από τις παραδόσεις θέλει, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι βρύσες της εκκλησίας να τρέχουν ασταμάτητα. Οι πιστοί, αφού προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας με το νεογέννητο Χριστό στην αγκαλιά, νίβουν το πρόσωπο τους. Κατόπιν γεμίζουν ένα σκεύος (συνήθως πήλινο) που έχουν μαζί τους, με το νερό και το μεταφέρουν στο σπίτι τους, όπου με αυτό το νερό κι ένα λιόκλαδο θα ραντίσουν το σπίτι για «ποδαρικό» για τον νέο χρόνο.

Προϋπόθεση για να πετύχει το «ποδαρικό» είναι κατά τη μεταφορά του νερού, αυτός που το κουβαλάει να μην μιλήσει καθόλου μέχρι να φτάσει στο σπίτι. Να είναι δηλαδή το νερό «αμίλητο». 

Η Ιστορία της Παναγιώτας Τσιφρικά αποτέλεσε έμπνευση για ένα επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς «10^η Εντολή», με τίτλο «Εν λευκώ» και ένα επεισόδιο της σειράς «Ανατομία ενός εγκλήματος».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ

Σημείωση: Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον φίλο μου Σπύρο Τρουπάκη για τις τόσο γραφικές φωτογραφίες από το χωριό του που συνόδευσαν το άρθρο και απεικονίζουν με ρεαλισμό τη ζωή στην επαρχία.