Ήταν ένα μικρό καράβι…

Το έγκλημα που κρύβεται πίσω από το γνωστό παιδικό τραγούδι

Δεν πρέπει να υπάρχει κανένας Έλληνας -και όχι μόνο- που ενώ βρισκόταν στην «αθώα» ηλικία, να μην έχει τραγουδήσει το «Ήταν ένα μικρό καράβι». Παρά το μακάβριο, κανιβαλιστικό  θέμα του, αποτελεί ίσως το πιο διάσημο παιδικό τραγούδι και μεταφέρεται – κανείς δεν ξέρει εδώ και πόσες δεκαετίες – από γενιά σε γενιά.

Και, όχι, δεν είναι ελληνικό! Το τραγούδι είναι μεταφρασμένο από το παραδοσιακό γαλλικό ναυτικό τραγούδι: «Il était un petit navire».

Τι μας λέει το τραγούδι

Η ελληνική εκδοχή του τραγουδιού διηγείται την ιστορία ενός μικρού καραβιού που παραμένοντας επί αρκετό καιρό στη Μεσόγειο, ξεμένει από τρόφιμα. Τότε οι ναύτες τραβήξανε  κλήρο με σκοπό να φάνε έναν από αυτούς. (τον πιο νέο, τα κορίτσια, τα αγόρια, τον Γιάννη, τη Μαρία… κ.ο.κ.).

Στη πρωτότυπη, γαλλική του έκδοση, το τραγούδι συνεχίζει την εξιστόρηση με τους ναύτες να συζητούν για το πώς θα μαγειρέψουν τον νεαρό άντρα και τί σάλτσα να φτιάξουν.

Οι πρωτότυποι γαλλικοί στίχοι

(Κάθε στίχος επαναλαμβάνεται δύο φορές)

Ρεφρέν που επαναλαμβάνεται μετά από κάθε δίστιχο:
Ohé ! Ohé ! Matelot, Matelot navigue sur les flots

Il était un petit navire / Qui n’avait ja-ja-jamais navigué / Ohé ! Ohé !
Il entreprit un long voyage / Sur la mer Mé-Mé-Méditerranée / Ohé ! Ohé ! Au bout de cinq à six semaines / Les vivres vin-vin-vinrent à manquer / Ohé ! Ohé !
On tira z’à la courte paille / Pour savoir qui-qui-qui serait mange / Ohé ! Ohé !

Le sort tomba sur le plus jeune / C’est donc lui qui-qui-qui fut désigné, / Ohé ! Ohé !
On cherche alors à quelle sauce / Le pauvre enfant-fant-fant sera mange / Ohé ! Ohé !
L’un voulait qu’on le mît à frire / L’autre voulait-lait-lait le fricasser / Ohé ! Ohé !
Pendant qu’ainsi l’on délibère / Il monte en haut-haut-haut du grand hunier / Ohé ! Ohé !

Il fait au ciel une prière / Interrogeant-geant-geant l’immensité / Ohé ! Ohé ! Mais regardant la mer entire / Il vit des flots-flots-flots de tous côtés / Ohé ! Ohé !
Oh ! Sainte Vierge ma patronne / Cria le pau-pau-pauvre infortune / Ohé ! Ohé !
Si j’ai péché, vite pardonne / Empêche-les-les-les de me manger / Ohé ! Ohé !

Au même instant un grand miracle / Pour l’enfant fut-fut-fut réalisé / Ohé ! Ohé !
Des p’tits poissons dans le navire / Sautèrent par-par-par et par milliers / Ohé ! Ohé !
On les prit, on les mit à frire / Le jeune mou-mou-mousse fut sauvé / Ohé ! Ohé !
Si cette histoire vous amuse / Nous allons la-la-la recommencer / Ohé ! Ohé !

Ακούστε το τραγούδι στα γαλλικά:

Το τραγούδι σε άλλες γλώσσες

Το τραγούδι έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Στα Αγγλικά λέγεται «There was a little ship». Στα Γερμανικά, «War einst ein kleines Segelschiffchen»

Ας δούμε όμως και την πραγματική ιστορία που ενέπνευσε το τραγούδι. Πρόκειται για το διάσημο ναυάγιο της γαλλικής φρεγάτας Μέδουσα.

Ήταν ένα μικρό καράβι… Η Γαλλική φρεγάτα «Méduse»

Το Méduse (Μέδουσα) ήταν μια φρεγάτα κλάσης Pallas με 40 πυροβόλα του Γαλλικού Ναυτικού, που καθελκύστηκε το 1810. Το μήκος της ήταν 47 μέτρα.
Πήρε μέρος στους Ναπολεόντειους Πολέμους κατά τα τελευταία στάδια της εκστρατείας του Μαυρίκιου και σε επιδρομές στην Καραϊβική σημειώνοντας μεγάλες πολεμικές επιτυχίες.
Με άλλα λόγια, κάθε άλλο από «α-α-αταξίδευτο» ήταν.

Το τελευταίο ταξίδι

Το 1816, η νέα γαλλική κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει ένα μικρό στόλο στο λιμάνι του Saint-Louis, στη Σενεγάλη. Στόχος ήταν να μεταφερθούν Γάλλοι αξιωματούχοι για την παράδοση του λιμανιού από τους βρετανούς και την επίσημη αναγνώριση πλέον της γαλλικής κατοχής της αποικίας.

Ο στόλος αποτελείτο από το Méduse, το πλοίο ανεφοδιασμού «Loire», το μπρίκι «Argus» και την κορβέτα «Echo».

Λόγω γνωριμίας και φιλικής σχέσης με τον αδελφό του Γάλλου βασιλιά, Λουδοβίκου του 18^ου, πλοίαρχος του Méduse ορίστηκε ο 53χρονος Hugues Duroy de Chaumareys, παρόλο που είχε να ταξιδέψει σχεδόν 20 χρόνια.
Ο κυβερνήτης του Loire υποπλοίαρχος des Touches αναφέρει σχετικά:
«Ο Chaumareys ήταν ένας ευγενής αυλικός, αλλά όχι σοβαρά σκεπτόμενος. Όπως μάλιστα συμβαίνει σε όλους τους αυλοκόλακες, ήταν εύκολα διαχειρίσιμος.»

Το ταξίδι ξεκίνησε στις 17 Ιουνίου 1816. Μόνο οι επιβάτες της φρεγάτας ήταν συνολικά 400 άτομα, συμπεριλαμβανομένων τον ήδη διορισμένο Γάλλο κυβερνήτη της Σενεγάλης, συνταγματάρχη Julien-Désiré Schmaltz, την συζύγου του, τον γραμματέα του, 160 μέλη πληρώματος και ένα σώμα πεζικού που προοριζόταν να χρησιμεύσει ως φρουρά του Saint-Louis.

Πορεία προς τη Σενεγάλη

Κατά τον απόπλου, ο Chaumareys, θέλοντας να εντυπωσιάσει το βασιλιά και να δείξει ότι «είναι γάτα, είναι γάτα, ο κοντός με τη φρεγάτα» (κατά το λαϊκόν άσμα), αγνόησε τα υπόλοιπα πλοία της νηοπομπής και χάραξε τη δική του πορεία, αυξάνοντας ταχύτητα με σκοπό να φτάσει πρώτος. Το αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί σύντομα κατά 100 ναυτικά μίλια εκτός πορείας.

Όταν το Méduse  είχε φτάσει κοντά στη σημερινή Μαυριτανία ο Chaumareys αποφάσισε να δώσει τη ναυσιπλοΐα της φρεγάτας σε ένα επιβάτη, τον Richefort, επειδή απλώς τον έπεισε ότι γνώριζε καλά εκείνες τις θάλασσες. Ο Richefort ήταν φιλόσοφος και μέλος της Φιλανθρωπικής Εταιρείας του Πράσινου Ακρωτηρίου, και δεν είχε καμία σχέση με την πλοήγηση πλοίων. Φοβούμενος να ανοιχτεί στο πέλαγος, οδηγούσε σε ρηχά νερά, αγνοώντας τον κίνδυνο υφάλων και ξερών.

Καθώς πλησίαζε στις ακτές της Αφρικής, η πορεία του Méduse έγινε επικίνδυνη. Αφού αποφάσισε να παρακούσει τις συμβουλές των αξιωματικών του, ο Chaumareys έκανε λάθος στην εκτίμηση της θέσης του πλοίου σε σχέση με το Banc d’Arguin, ένα τεράστιο σύνολο από αμμώδεις όχθες γνωστές στους ναυτικούς. Παραμελώντας τους ελιγμούς που έπρεπε να γίνουν για να παρακάμψει το εμπόδιο, μετά από έναν αδέξιο χειρισμό, το  Méduse προσάραξε εκεί το απόγευμα της 2ας Ιουλίου 1816, 50 χιλιόμετρα (31 μίλια) από την ακτή.

Ο καπετάνιος αρνήθηκε να ρίξει στη θάλασσα τα 14 κανόνια των τριών τόνων για να ελαφρύνει το Méduse και να βγει αμέσως από τον ύφαλο, και έτσι το πλοίο παρέμεινε εκεί σφηνωμένο. Έγιναν μεν κάποιες προσπάθειες να επιπλεύσει ξανά η φρεγάτα, αλλά μάταια.

Η Σχεδία

Κατασκευαστικά το Méduse δεν είχε προβλεφθεί για τη μεταφορά τόσο μεγάλου αριθμού επιβατών, οπότε οι σωσίβιες λέμβοι δεν επαρκούσαν για να μεταφέρουν όλους τους επιβάτες με ασφάλεια στην ακτή, σε ένα δρομολόγιο.

Έτσι το πλήρωμα κατασκεύασε πρόχειρα μια σχεδία μήκους 20 μέτρων και πλάτους 7 μέτρων με σκοπό, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, να πάρει τους υπόλοιπους επιβάτες και να ρυμουλκηθεί από τις λέμβους. Η σχεδία ονομάστηκε από το πλήρωμα «la Machine».

Ο πανικός

Στις 5 Ιουλίου, αναπτύχθηκε μια θύελλα και το Méduse έδειξε σημάδια διάλυσης.
Ο Chaumareys πανικοβλήθηκε και αποφάσισε να εκκενώσει αμέσως τη φρεγάτα, χωρίς να αφήσει χρόνο να εφαρμόσει το αρχικό σχέδιο που όριζε ότι οι σωσίβιες λέμβοι θα πραγματοποιούσαν πολλαπλές διαδρομές για τη μεταφορά των επιβατών στη στεριά, χωρίς να χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί η σχεδία.

Τελικά, 146 άνδρες και μία γυναίκα επιβιβάστηκαν στη θλιβερά ασταθή σχεδία, μαζί με ελάχιστες προμήθειες και κανένα μέσο διεύθυνσης ή πλοήγησης.

Αφού διανύθηκαν μόνο λίγα χιλιόμετρα, τα πληρώματα των άλλων σκαφών σύντομα συνειδητοποίησαν ότι η ρυμούλκηση της σχεδίας ήταν πρακτικά αδύνατη.  Τότε άρχισαν να φοβούνται ότι οι απελπισμένοι επιβάτες της σχεδίας θα επιχειρούσαν να καταλάβουν τις βάρκες τους.
Έτσι έκοψαν τα σχοινιά ρυμούλκησης, αφήνοντας τη σχεδία και τους επιβαίνοντες στη μοίρα τους.

Ένα τραγούδι γεννιέται

Στη σχεδία, η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία.
Αντί για νερό, τα μόνα βαρέλια που είχαν πάρει μαζί τους περιείχαν κρασί. Αποτέλεσμα ήταν, όλοι οι επιβάτες της σχεδίας να είναι διαρκώς μεθυσμένοι.

Συμπλοκές ξέσπασαν μεταξύ των αξιωματικών, των στρατιωτικών και των μελών του πληρώματος. Όλοι προσπαθούσαν να φτάσουν στο κέντρο της σχεδίας που ήταν το πιο ασφαλές σημείο.
Την πρώτη νύχτα, 20 άνδρες σκοτώθηκαν ή σκοτώθηκαν πηδώντας στη θάλασσα.
Μέχρι την τέταρτη μέρα είχαν μείνει μόνο 67 άνθρωποι ζωντανοί στη σχεδία.

Πεινασμένοι και διψασμένοι, οι ναυαγοί προσπάθησαν αρχικά να τραφούν με ψάρια αλλά, λόγω έλλειψης αλιευτικού εξοπλισμού, δεν τα κατάφεραν. Στη συνέχεια άρχισαν να ροκανίζουν τα σχοινιά της σχεδίας, τα καπέλα τους ή τις ζώνες τους. Έτσι, με μοναδικό σκοπό την επιβίωσή τους, οι εξαθλιωμένοι επιζήσαντες ακολούθησαν τα κατώτερα, κτηνώδη ένστικτά τους και κατέφυγαν στον κανιβαλισμό. Άφηναν το πρωί τα πτώματα στον ήλιο να ξεραθούν και έτρωγαν την ανθρώπινη σάρκα το βράδυ.

Την όγδοη ημέρα, οι πιο δυνατοί αποφάσισαν να ρίξουν τους αδύναμους και τους τραυματίες στη θάλασσα, παραμένοντας έτσι μόνο 15 άντρες.

Η διάσωση και η αντίδραση της Γαλλίας

Στις 17 Ιουλίου, μετά από 13 ημέρες στη θάλασσα, η σχεδία βρέθηκε τυχαία από το πλοίο της συνοδείας, Argus. Από τους 15 επιζώντες, οι 5 πέθαναν λίγες ημέρες μετά.
Ο πλοίαρχος Chaumareys αποφάσισε να σώσει τον χρυσό που βρισκόταν ακόμα στο Méduse και έστειλε ένα πλήρωμα διάσωσης, το οποίο ανακάλυψε ότι ο Méduse ήταν ακόμη άθικτο.

Ο επιζών χειρουργός του Méduse, Henri Savigny, και ο γραμματέας του κυβερνήτη υπέβαλαν την αφήγηση της ιστορίας στις αρχές.
Η είδηση της τραγωδίας προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση στο κοινό, καθιστώντας το Méduse ένα από τα πιο διαβόητα ναυάγια της εποχής.

Πολλές εφημερίδες, συμπεριλαμβανομένης της Le Fidèle ami du roi, δημοσίευσαν στις 14 Σεπτεμβρίου 1816 την ιστορία και τις μαρτυρίες των δύο αντρών:
«Όσοι επέζησαν ήταν στην πιο άθλια κατάσταση. Tο θαλασσινό νερό είχε αφαιρέσει την επιδερμίδα από τα κάτω άκρα μας. Ήμασταν καλυμμένοι με μώλωπες ή πληγές που, κάθε φορά που έπεφτε πάνω τους το αλμυρό, θαλασσινό νερό, ουρλιάζαμε από τον πόνο. Κάθε στιγμή άκουγες τρομακτικές κραυγές».
«Μια φλεγόμενη δίψα, διπλασιασμένη από τις ακτίνες ενός φλεγόμενου ήλιου, μας καταβρόχθισε τα σωθικά. Ήταν τόσο έντονη που τα ξεραμένα χείλη μας έπιναν λαίμαργα ούρα που φυλάσσαμε σε μικρά βάζα.»

Το περιστατικό έγινε γρήγορα σκάνδαλο και οι Γάλλοι πολιτικοί προσπάθησαν να το συγκαλύψουν.
Ο Chaumareys καταδικάστηκε σε 3 μόνο χρόνια φυλάκιση για αμέλεια ασκήσεως του καθήκοντος.

Ο αξιωματικός Savigny και ο γεωγράφος Alexandre Corréard, επιζώντες του ναυαγίου, έγραψαν το βιβλίο «Naufrage de la frégate la Méduse», με τη δική τους αφήγηση του περιστατικού, που δημοσιεύτηκε το 1817.

… ΜΟΛΙΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΤΗΚΕΣ

“Ο Γιώργος Λάμπρος κάνει σίγουρα μία εντυπωσιακή είσοδο στο χώρο της αστυνομικής μυθοπλασίας, συνδιάζοντας αριστοτεχνικά σε αυτή τη συλλογή τις περισσότερες κατηγορίες της λογοτεχνίας μυστηρίου.”

Η Σχεδία της Μέδουσας

Εντυπωσιασμένος από την ιστορία γύρω από το ναυάγιο, ο 25χρονος Γάλλος ζωγράφος Ζερικώ (Jean Louis Théodore Gericault, 1791-1824), αποφάσισε να ζωγραφίσει έναν πίνακα.

Πρώτα επισκέφθηκε τους επιζώντες και άκουσε τις αφηγήσεις τους. Επισκέφθηκε, επίσης, τον ξυλουργό του σκάφους, ο οποίος του κατασκεύασε ένα μοντέλο της σχεδίας. Έριξε μια σχεδία στη θάλασσα για να διαπιστώσει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόταν στα κύματα. Στη συνέχεια δημιούργησε κέρινα ομοιώματα στο εργαστήριό του. Σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου εκτίθενται δύο από τα σκίτσα του, ενδείξεις της μακράς αυτής προπαρασκευαστικής περιόδου.

Κορμιά κείτονται ημίγυμνα στη σχεδία που επιπλέει στη μέση των μαινόμενων κυμάτων. Οι ψυχές ακόμα ζωντανές απλώνουν τα χέρια τους γεμάτες ελπίδα προς τον ορίζοντα όπου αναδύεται η σιλουέτα ενός πλοίου. Μετά από μέρες εφιάλτη, η σωτηρία τους είναι κοντά. Με την προϋπόθεση ότι η κραυγή τους για βοήθεια θα εντοπιστεί σε αυτόν τον φουρτουνιασμένο ωκεανό.
Τελικά, ο Ζερικώ επέλεξε να απεικονίσει αυτή τη σκηνή της βουβής ελπίδας αλλά και απελπισίας, όταν στον ορίζοντα φαίνεται ένα πλοίο (το Argus) και οι επιζώντες προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή του χωρίς να τα καταφέρνουν.

Το 1918, ολοκλήρωσε το έργο του «Η Σχεδία της Μέδουσας» (γαλλ: «Le Radeau de la Méduse»). Πρόκειται για ελαιογραφία σε καμβά, διαστάσεων 491 x 716 εκατοστά.

Τόσο το μεγάλο μέγεθος όσο και η αμεσότητα της απεικονιζόμενης δράσης, έχουν σαν αποτέλεσμα ο θεατής να νιώθει πως συμμετέχει στη δράση, σαν να είναι και ο ίδιος επιβαίνων στη σχεδία και συμπάσχει με τους ναυαγούς.

Ο πίνακας, θεωρείται εμβληματικό έργο του γαλλικού ρομαντικού κινήματος και το αριστούργημα του Géricault. Σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.

Η ανεύρεση του ναυαγίου

Το 1980, μια γαλλική θαλάσσια αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τον Jean-Yves Blot εντόπισε τη θέση του ναυαγίου Méduse στα ανοικτά των ακτών της σύγχρονης Μαυριτανίας.

Οι ελληνικοί στίχοι

(Κάθε στίχος επαναλαμβάνεται δύο φορές)

Ήταν ένα μικρό καράβι / που ήταν α-α-αταξίδευτο / Οέ-οέ, οέ-οέ.
Κι έκαν’ ένα μακρύ ταξίδι / μέσα εις τη-τη-τη Μεσόγειο / Οέ-οέ, οέ-οέ.
Και σε πεντέξι εβδομάδες / σωθήκαν ο-ο-όλες οι τροφές / Οέ-οέ, οέ-οέ.
Και τότε ρίξανε τον κλήρο / να δούνε ποιος-ποιος-ποιος θα φαγωθεί / Οέ-οέ, οέ-οέ.

Κι ο κλήρος πέφτει στον πιο νέο / που ήταν α-α-αταξίδευτος / Οέ-οέ, οέ-οέ.
Κι ο κλήρος πέφτει στα αγόρια / που ήταν σαν-σαν-σαν σκυλόψαρα / Οέ-οέ, οέ-οέ.
Κι ο κλήρος πέφτει στα κορίτσια / που ήταν σαν-σαν-σαν πριγκίπισσες (ή μπαμπόγριες, ανάλογα με το φύλο του τραγουδιστή. Άλλες φορές, ο τραγουδιστής βάζει το όνομα εκείνου που θέλει να πειράξει, συνοδευόμενο με μια προσβλητική περιγραφή) / Οέ-οέ, οέ-οέ.
Κι αν σας αρέσει αυτή η ιστορία / την ξανά λέμε-λέμε-λέμε απ΄ την αρχή / Οέ-οέ, οέ-οέ.

Ακούστε το τραγούδι από τη παιδική χορωδία του Σπύρου Λάμπρου (και ΟΧΙ από τα «ζουζούνια»)

Το τραγούδι και η ιστορία του στον κινηματογράφο

Στην ταινία «La grande illusion» (1937), το τραγούδι τραγουδούν οι στρατιώτες.
Στην ταινία «The end of Pirates» (1986), τραγουδήθηκε από τους πειρατές. Στην ταινία «The Man in the Hat» (2020), το τραγούδι τραγουδούν δύο μουσικοί σε ένα πορθμείο.

Η ιστορία του ναυαγίου (και του διάσημου πίνακα) παρουσιάζεται στις ταινίες:
«Le Radeau de la Méduse» (1994), γαλλική παραγωγή σε σκηνοθεσία Iradj Azimi.
«The Medusa» (2023), βρετανική παραγωγή σε σκηνοθεσία Peter Webber με πρωταγωνιστές τον Jesse Eisenberg, τον Pierce Brosnan και τη Vanessa Redgrave.

Μεγάλη επιτυχία έκανε και η διασκευή της ιστορίας στην όπερα «The Raft of the Medusa» («Das Floss der Medusa») (2018), γερμανικής παραγωγής σε σκηνοθεσία Romeo Castellucci.

Τέλος, στο τεύχος «Asterix the Gladiator» (1969) το τραγούδι τραγουδάει ο περίφημος βάρδος Cacofonix σε Ρωμαίους σκλάβους πάνω σε μια βάρκα.

Black χιούμορ

Το πώς προέκυψε και ένα τέτοιο έγκλημα, μια τόσο ανατριχιαστική ιστορία, να καταλήξει σε παιδικό τραγουδάκι, παρόλη την έρευνά μου, δεν μπόρεσα να το ανακαλύψω.

Ίσως με αυτόν τον τρόπο να ήθελαν οι Γάλλοι να εξαγνίσουν το κακό.

Άλλωστε, το «μαύρο χιούμορ» αυτό δεν κάνει; Ένα σοβαρό, ευαίσθητο ζήτημα, ένα θέμα ταμπού ή «εκτός ορίων», το γελοιοποιούμε χρησιμοποιώντας μαύρο χιούμορ ως μηχανισμό αντιμετώπισης.

Η Claire Brummell, ειδική στην ανθρώπινη συμπεριφορά, εξηγεί:
«Σε περιόδους που έχουμε καταβληθεί από στενάχωρα συναισθήματα, το μαύρο χιούμορ συχνά είναι ένας τρόπος να προσπαθήσουμε να καλωσορίσουμε και άλλα διαφορετικά  συναισθήματα, όπως χαρά και ευθυμία. Αυτή η ανάγκη σχετίζεται με το προσωπικό μας αίσθημα ενδυνάμωσης.»

Και καταλήγει:
«Το μαύρο χιούμορ είναι ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με εξαιρετικό αποτέλεσμα κατά την αντιμετώπιση σε μερικές από τις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μας».

Με άλλα λόγια, αν και πλέον γνωρίζουμε ότι το «Ήταν ένα μικρό καράβι» είναι στην πραγματικότητα ένα μακάβριο μνημόσυνο δεκάδων «φαγωμένων» ανθρώπων, εμείς ας συνεχίζουμε να ορίζουμε ειρωνικά ποιος θα είναι ο επόμενος που επιθυμούμε να φαγωθεί…

Τα απαράδεκτα παιδικά τραγούδια

Η σκληρότητα σε στίχους παιδικών τραγουδιών δεν περιορίζεται στο συγκεκριμένο τραγούδι. Παρόμοια δήθεν «αθώα» τραγουδάκια υπάρχουν πολλά. Ενδεικτικά:

Τι πιο σκληρό από τη «μικρή Ελένη» που κλαίει επειδή κανένας δεν παίζει μαζί της;

Τι πιο επικίνδυνο από το να κάθεσαι σε μια ταβέρνα να τρως το φαγητό σου και ξαφνικά να πέφτει μια τουφεκιά, όπως έγινε «στου Μανώλη την ταβέρνα»;

Τι πιο σεξιστικό από το «ένα λεπτό κρεμμύδι», που ο περίγυρος ενός κοριτσιού προσπαθεί να την παντρέψει με «έναν ναύτη που όλο μύγες χάφτει», «ένα γέρο», κοκ.

Τι πιο ρατσιστικό από τον τρόπο που μαθαίνουν την αφαίρεση τα παιδιά μέσα από το τραγούδι «δέκα μικρά αραπάκια»;

Τι πιο τρομακτικό από τον τετράπαχο γάλο που είχε «ο Μπαρμπα- μπρίλιος» που τελικά έφαγε το αφεντικό του;

Τι πιο μακάβριο από την «μια ωραία πεταλούδα», που «πέφτει κάτω και ψοφά»;

Μήπως, τελικά, εμείς να φταίμε για τους εφιάλτες των παιδιών μας…

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ