Miranda warning και Miranda rights

Όλοι μας έχουμε δει αστυνομικές ταινίες – ιδιαίτερα αμερικάνικες – όπου κατά την σύλληψη ενός δράστη, ο αστυνομικός του απαγγέλει το γνωστό «έχεις το δικαίωμα να παραμείνεις σιωπηλός…» Συχνά μάλιστα, εάν δεν τηρηθεί αυτή η τυπική λεπτομέρεια, ο κακοποιός, με την βοήθεια πάντοτε ενός καλού δικηγόρου, μπορεί και να αφεθεί ελεύθερος.

Ήρθε όμως η ώρα να δούμε ποια είναι η πραγματική αλήθεια και τι απ’ ό,τι βλέπουμε ανήκει στη σφαίρα της χολιγουντιανής φαντασίας.

Ορολογία

Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε την διαφορά μεταξύ Miranda warning και Miranda rights, μιας και πολύς κόσμος μπερδεύει τις δύο αυτές ορολογίες.

Miranda warning είναι η προειδοποίηση που οφείλει να απαγγείλει στον ύποπτο/συλληφθέντα το πρόσωπο επιβολής του νόμου, ενώ Miranda rights είναι αυτά τα δικαιώματα του συλληφθέντα.

Η ονομασία προέκυψε από την υπόθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Miranda κατά Arizona. Ο Ernesto Miranda συνελήφθη για ληστεία αλλά πιέστηκε να ομολογήσει και για απαγωγή και βιασμό, με αποτέλεσμα να κριθεί ένοχος, χωρίς να τον έχουν ενημερώσει ότι δεν ήταν υποχρεωμένος να μιλήσει στην αστυνομία και μάλιστα χωρίς την παρουσία του δικηγόρου του. Κατά την δίκη του, οι δικαστές έκριναν ότι η ομολογία του δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο, μιας και δεν είχε ενημερωθεί για τα συνταγματικά του δικαιώματα.

Πότε πρέπει να λέγεται το Miranda warning;

Μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, η αστυνομία οφείλει να απαγγείλει την προειδοποίηση στον ύποπτο, όχι κατά την σύλληψη, όπως μας έχει δείξει το Hollywood, αλλά πριν διεξαχθεί οποιαδήποτε ανάκριση.

Τι ακριβώς πρέπει να λέει το Miranda warning;

Το δικαστήριο έχει ορίσει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη ορολογία που πρέπει να ακολουθείται, αρκεί να γίνεται σαφές στον ύποπτο ότι έχει τα δικαιώματα:

Α) Να μη μιλήσει. Η σιωπή του δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενοχοποιητικά στο δικαστήριο. Αντιθέτως, οτιδήποτε πει, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον του σε δικαστήριο.

Β) Να έχει δικηγόρο κατά τη στιγμή της ανάκρισης και πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε διαδικασία. Εάν μάλιστα ο ύποπτος δεν είναι σε θέσει να βρει ο ίδιος δικηγόρο, οφείλει το ίδιο το κράτος να του παρέχει δικηγόρο χωρίς χρέωση.

Έτσι, ένα τυπικό Miranda warning είναι το εξής:

«Έχετε το δικαίωμα να παραμείνετε σιωπηλός. Οτιδήποτε πείτε μπορεί και θα χρησιμοποιηθεί εναντίον σας σε δικαστήριο. Δικαιούσθε επίσης έναν δικηγόρο. Εάν δεν είστε σε θέση να καλύψετε το κόστος του, θα διοριστεί από το δικαστήριο. Με αυτά τα δικαιώματα κατά νου, εξακολουθείτε να είστε διατεθειμένοι να μιλήσετε μαζί μου για τις κατηγορίες εναντίον σας;»

(«You have the right to remain silent. Anything you say can and will be used against you in a court of law. You have the right to have an attorney. If you cannot afford one, one will be appointed to you by the court. With these rights in mind, are you still willing to talk with me about the charges against you?»)

Τι ισχύει στην Ελλάδα;

Κατά την σύλληψη ενός υπόπτου, ο αστυνομικός που τον συλλαμβάνει οφείλει να του δηλώσει το αίτιο για το οποίο τον οδηγεί στο τμήμα. Ο συλληφθέντας, έχει το δικαίωμα να ζητήσει έκθεση σύλληψης, ένα έγγραφο το οποίο εάν χρειαστεί αποδεικνύει το πως ακριβώς έγινε η σύλληψη.

Στο τμήμα ο συλληφθέντας, αφού δηλώσει τα στοιχεία του, έχει το δικαίωμα της σιωπής, να μην απαντήσει δηλαδή σε καμία άλλη ερώτηση καθώς και να ζητήσει την παρουσία του δικηγόρου του ή, εάν επιλέξει, την παρουσία δικηγόρου που θα του προσφέρει δωρεάν το κράτος.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ